de lage landen N°2 2025 | Jouw dialect leeft (nog even)

In dit nummer brengt de lage landen de verscheidenheid van ons taallandschap in kaart met een uitgebreid themadossier over dialecten. Want vandaag zien we een hernieuwde belangstelling voor de vele regionale varianten van het Nederlands: overal vind je initiatieven die een streektaal promoten, ook jongeren omarmen zonder schaamte lokale woorden en uitdrukkingen. En steeds meer plaatselijke dialecten genieten nationale populariteit, onder meer in veelbekeken televisieseries.

Beschrijving

Waarom dialect weer hip is? Wannes Cappelle, die West-Vlaamse liedjes brengt met Het Zesde Metaal, noemt het dialect zijn moedertaal in een dubbelinterview met taalkundige Kristel Doreleijers. Het is de taal waarin hij thuiskomt en zijn emoties het best kan uitdrukken. Doreleijers beaamt: mensen hechten meer dan ooit belang aan hun wortels in deze geglobaliseerde wereld. Dialecten spelen daarbij een belangrijke rol, net omdat ze je verbinden met je afkomst.

Dat ziet ook journalist Lode Delputte, die door de Lage Landen trekt op zoek naar burgers die hun lokale klanken enthousiast in leven houden. Het dialect is nog lang niet no de kluute, hoort hij onder meer in de Westhoek, Nederlands-Limburg, Drenthe en Brussel.

Vergis je overigens niet: een dialect is geen krom Nederlands. Het zijn volwaardige, natuurlijke talen, met een eigen woordenschat, uitspraak en soms zelfs een aparte grammatica, schrijft dialectologe Veronique De Tier.

Schrijvers als Lara Taveirne en Gijs Wilbrink geloven in de kunstige kracht van de streektaal, al springen ze er wel zuinig mee om, want voor je het weet krijg je het stempel van heimatschrijver. Want we houden wel van onze dialecten, maar daarom nog niet van de mensen die ze spreken, weet taalkundige Anne-Sophie Ghyselen. Zo klinkt Antwerps arrogant in vele oren, ervaren we Gronings als stug en noemen we West-Vlaams onverstaanbaar. Vanwaar komen die vooroordelen?

Jammer dat dialect nog altijd zo’n stigma heeft, schrijft expert in meertaligheid Steven Delarue. In de klas biedt het namelijk vele mogelijkheden, zelfs als hulpmiddel om Standaardnederlands te leren.

Voor de lage landen is het vanzelfsprekend dat we de standaardtaal koesteren en ondersteunen. Maar dialecten verdienen ook een volwaardige plaats in ons bonte taaluniversum – naast, en niet ter vervanging van het Standaardnederlands.

Net als de standaardtaal zijn ook de regionale varianten voortdurend in beweging, en ondanks de vernieuwde aandacht staan de dialecten onder druk. Sterker nog, volgens experts sterven veel (hyperlokale) dialecten razendsnel uit en smelten ze samen tot tussentaal of regiolect.

Nu het nog kan, bestudeert de lage landen onze dialecten met hun kleurrijke klanken en grillige zinnen als levend en authentiek erfgoed. Van Bachten de Kupe tot de Achterhoek, en alles daartussenin. Met getuigenissen van bekende taalminnaars als Katinka Polderman, Sofie Lemaire, Wim Daniëls, Mathias Vergels en Slongs Dievanongs over welke rol dialect in hun leven speelt.

Naast het themadossier ‘Jouw dialect leeft’ lees je in dit nummer van de lage landen ook:

Kunstroof: jatten in Nederland, verpatsen in België || 30 jaar cultureel verdrag Vlaanderen-Nederland: waar staan we? || Schuldig spoor: NS en NMBS in de Tweede Wereldoorlog || De staat van het antiquariaat || ‘Dorpsgekken’ op het Friese platteland  || Louise Fresco: wetenschapper, bestuurder, schrijver || Kolonialisme in de klas: de clichés blijven || #MonaLisa: Instagram en klassieke kunst || Leo Pleysier, wereldschrijver uit de Kempen || Gerecenseerd: Manon Uphoff, Yannick Dangre, Marente de Moor, Lieke Marsman, Femke Brockhus, Joost Oomen, Emy Koopman, Ludo Abicht en vele anderen