kunst Film Fest Gent, recensie

Vrolijkheid en tristesse dansen om elkaar heen in Julian, het speelfilmdebuut van Cato Kusters

In Julian, de openingsfilm van het 52ste Film Fest Gent, willen Fleur en Julian overal trouwen waar het homohuwelijk wettelijk is, tot Julian plots overlijdt. Cato Kusters toont met haar adaptatie van Fleur Pierets’ autobiografische roman hoe waarneming en herinnering in elkaar overvloeien.

In de theaterzaal zit Julian, tussen andere toeschouwers in, van veraf bekeken maar centraal in beeld. Fleur komt net iets te laat binnen en haast zich langs haar heen, de twee hebben kort oogcontact. Nog voordat ze heeft plaatsgenomen op de rij achter Julian is de vonk overgeslagen. Volgende scène: Julian verschuilt zich op het toilet en Fleur – de twee zijn intussen een koppel – probeert haar met een handycam te capteren. Zo ontvouwt zich al in de openingsbeelden van Julian, de meest besproken Vlaamse film van het jaar, een intrigerend spel van kijken en bekeken worden.

Voor het verhaal baseerde regisseur Cato Kusters zich op het leven van schrijver en performancekunstenaar Fleur Pierets (Nina Meurisse), die met haar partner Julian (Laurence Roothooft) alle tweeëntwintig landen afreisde waarin het homohuwelijk legaal is, om er telkens opnieuw te trouwen. Maar de twee moesten hun reis afbreken toen Julian ziek werd: ze bleek tumoren in haar hoofd en lichaam te hebben. Zes weken later overleed ze. Het gelijknamige boek van Pierets is gelijke delen roman en memoires, waarin de rouw van Pierets om haar partner in elke zin natrilt. De bijna voyeuristische directheid die je als lezer ervaart, vertaalt Kusters hier naar de manier waarop Fleur haar geliefde waarneemt en herinnert.

Met Julian, die een staande ovatie kreeg op het gerenommeerde filmfestival van Toronto en nu het Film Fest Gent opent, maakt de zesentwintigjarige Kusters haar debuut als speelfilmregisseur. Samen met schrijver Angelo Tijssens vormde ze het gelijknamige boek van Pierets in een scenario om. Kijk even verder op de credits en het is niet zo gek dat Julian hoge ogen gooide in het festivalcircuit: filmmaker Lukas Dhont en zijn broer Michiel Dhont zijn de hoofdproducenten. Voeg daaraan nog de gebroeders Dardenne en hun productiebedrijf Les Films du Fleuve toe als coproducenten, en je hebt zowat de belangrijkste namen van de Vlaamse en Waalse arthousecinema samen op de aftiteling. De film moet een exportproduct worden: in Julian wordt voor een groot deel Frans gesproken, net zoals in Dhonts Close (2022). Dat heeft veel te maken met de casting (Nina Meurisse is een Française), maar het maakt de film ook aantrekkelijker voor de Franstalige markt.

‘Aftersun’

Omdat Fleurs herinneringen de leidraad vormen, houdt de film zich ver van een lineaire vertelling. Afwisselend volgen we het koppel op reis en zien we de theatershow over Julian die Fleur ineen bokst – vrolijkheid en tristesse, romantiek en melancholie, dansen om elkaar heen. Cinematograaf Michel Rosendaal hanteert een zachte beeldtaal, die contrasteert met de ruwe handycambeelden. De dromerige muziek van Evgueni en Sacha Galparine versterkt de sfeer.

LEES ONS PORTRET VAN FLEUR PIERETS

Waar het personage van Fleur grondig uitgediept wordt, blijft Julian in het ongewisse. We vernemen dat ze hydrograaf is, en niet veel contact meer heeft met haar ouders omdat die niet achter haar geaardheid zouden staan. Ze wordt vaak en profil of in de rug getoond, waarbij haar gezicht moeilijk af te lezen is. Julian is op die manier een herinneringsobject, dat leeft bij gratie van Fleur, met haar camera en theatervoorstelling. Zo wordt Julian een onderzoek naar wat het betekent om een dierbare te herinneren en hoe de liefde voor een persoon uit die herinnering kan voortvloeien.

Hier en daar wil Kusters te veel expliciteren. Wanneer Fleur denkt dat ze de harde schijf kwijt is met daarop de handycambeelden van Julian, wordt de handycam een wel heel letterlijke metafoor voor een falend geheugen. Die beelden zijn soms ook clichématig geënsceneerd: de cameravoering is nadrukkelijk schokkerig en de vastgelegde momenten zijn vaak overdreven vrolijk, zoals tijdens het eerste huwelijk van Fleur en Julian. Dan wist Charlotte Wells in Aftersun (2022), vermoedelijk een inspiratiebron voor Kusters, op een origineler manier amateurbeelden van een overleden naaste te verwerken. Daar draaien de beelden eerder om ogenschijnlijk lege of nietszeggende momenten, die pas vele jaren later betekenis krijgen.

Goed gevonden is dan weer de laatste scène waarin Fleur en Julian samen nog een moment delen. Fleur filmt haar geliefde en laat haar daarna de beelden zien: voor het eerst komen beeld en werkelijkheid samen. Mooi is ook hoe Kusters in meerdere scènes de rol van een publiek belicht om betekenis te geven aan een verhaal. We zijn opnieuw in een theater: de camera glijdt over de zaal. Sommige stoelen zijn bezet, andere zijn leeg. Julian is nergens te bespeuren.

• Fleur Pierets
• Kato Custers