taal column

Een nerd met een telraam

Liefde voor taal is lezen. Taalkundige Marten van der Meulen blikt terug op zijn leeslijst en trekt conclusies: ‘Van de boeken die ik in 2025 las, was 63,6 procent Engelstalig – geen procentpunt méér dan in 2020.’

Eritrea, Singapore, Kroatië, Filipijnen, Eswatini, Dominica, Fiji en Koeweit. Tussen ongeveer de tweede eeuw en 2025. 99 stuks.

Welkom bij ‘De statistieken van mijn leesjaar’! Met hierboven nieuwe landen waaruit ik een auteur las, het oudste en jongste boek dat ik las, en het voorlopige totaal van 2025. Zoals anderen uitkijken naar de kerstvakantie en marshmallows roosteren boven het vuur, zo kijk ik er in december altijd naar uit om mijn leesgedrag van het afgelopen jaar onder de loep te nemen.

Tijdens de coronatijd herontdekte ik het plezier van boekendata. Eerst voerde ik, op advies van mijn vrouw, mijn complete fictiebezit in Excel in. Per titel schreef ik auteur op, geslacht, land van herkomst, jaar van publicatie en maand dat ik het boek uitlas. Het kostte even wat tijd om mijn bibliotheek in te voeren, maar het levert me een heleboel leuks op.

Nu weet ik hoeveel boeken ik las, in welke maand ik de meeste boeken las (in maart las en luisterde ik er dertien), en van welk geslacht de auteurs waren (tweeënvijftig mannen en vijftig vrouwen – één boek was door meerdere mensen geschreven). Ik las boeken uit tien nieuwe landen. De meeste boeken las ik van Nederlandse auteurs: twintig in totaal. Ten slotte las ik auteurs afkomstig uit tweeënveertig landen. Dat is nogal een grove maat, die bijvoorbeeld geen rekening houdt met etnische groepen. Maar voor mijn systeem werkt het goed genoeg.

Al dat tellen wordt pas echt interessant wanneer je cijfers vergelijkt met voorgaande jaren. Ik heb data vanaf 2020, en die laten interessante patronen zien. Nederland was altijd het productiefste land – op 2022 na: toen stond de VS op 1. Sowieso zijn de toplanden meestal dezelfde: Nederland, VS, Engeland, Frankrijk, Japan. De verhouding tussen de hoeveelheid boeken die ik las en het aantal landen waar ik uit las, blijft verrassend stabiel: altijd tussen de 2,3 en 3,0 boeken gemiddeld. En, heel vreemd: ik las ieder jaar precies één boek van een Australische auteur, zonder daar bewust op te letten.

Ik ben een nerd die met een telraam speelt, maar toch doe ik dit niet alleen voor de lol. Sinds ik bijhoud wát ik lees, ben ik méér gaan lezen. Dat sluit aan bij onderzoek naar reading challenges. En lezen is natuurlijk belangrijk voor van alles en nog wat, dus dat is pure winst.

En dan is er nog representatie. Sinds ik statistiekjes doe, lees ik veel meer vrouwen, en auteurs uit veel meer verschillende landen. Je zag hierboven bij de klassiekers al dat oudere gecanoniseerde boeken véél vaker door mannen zijn geschreven. Kijk maar naar de winnaars van de Nobelprijs voor de Literatuur: het aantal vrouwelijke winnaars hangt al jaren rond de 10 procent. Het laat goed zien dat het nog altijd belangrijk is om actief op zoek te gaan naar vrouwelijke schrijvers (gezeur van oude witte mannen verandert daar niks aan). En diverser lezen is ook gewoon leuk en waardevol: ik heb genoten van A Disappearance in Fiji van Nilima Rao, en leerde in een beweging over de situatie van Indiase migranten in Fiji begin twintigste eeuw.

Natuurlijk let ik op taal. Ik lees in twee talen: Nederlands en Engels. Van de boeken die ik in 2025 las, was 63,6 procent Engelstalig en 34,4 procent Nederlands. Dat is exact dezelfde verhouding als in 2020 en 2021. In 2022 scheelde het 0,1 procentpunt. De grootste afwijking was in 2023, toen ik 39,6 procent Nederlandstalige boeken las.

Jongeren lezen veel en meer in het Engels. Sommige mensen zijn blij dát ze lezen, anderen maken zich zorgen om de toekomst van de Nederlandse taal. Daar is geen enkele aanleiding toe, allerhande ongeïnformeerde doemprofeten ten spijt, zoals recent onderzoek weer uitwijst. Nu ben ik geen jongere, maar ik heb wel een mooie dataset die over een aantal jaren loopt. Ik lees weliswaar veel Engels, maar dat neemt niet toe. Terzijde: onze regeringen, die de taal een warm hart toedragen, kunnen makkelijk beleid voeren om mensen meer Nederlandstalige boeken te laten lezen: meer beurzen voor schrijvers en vooral vertalers, lagere btw op boeken (zoals in Denemarken), dat soort spul.

Nu is dit allemaal lekker droog en saai – ik heb nog maar nauwelijks een boek genoemd! Daarom geef ik graag eerst een overzicht met wat boeken uit voor mij Nieuwe Landen, die ik allemaal aanraad:

En dan nog een overzicht van mijn favoriete boeken die ik het afgelopen jaar las. Rest mij niets meer dan jullie allemaal een schitterend leesjaar toe te wensen. Stel jezelf een uitdaging. Dat kan een aantal zijn, een gebied, een sekse of gender of wat dan ook. Wat je ook doet: lees, lees, tegen het sterven van het licht.