NL
Onze overheden moeten historische kennis beter benutten, vinden heel wat geschiedkundigen. De voorbije maand is dat tot tweemaal toe gebeurd, zag Lotte Jensen.
Oktober is de Maand van de Geschiedenis. Eenendertig dagen lang organiseren de Nederlandse musea, boekhandels en bibliotheken activiteiten rond een specifiek thema, zoals rampen, werk of opstand. Hoogtepunten zijn de landelijke archiefdag, het geschiedenisfestival in Haarlem en de Nacht van de Geschiedenis in het Amsterdamse Rijksmuseum.
Na deze tjokvolle, intensieve maand trekken historici zich terug in een diepe, lange winterslaap om het jaar erop weer tevoorschijn te komen. Nou ja, bij wijze van spreken dan. Afgelopen maand leek het er toch echt even op alsof zich een concurrent aandiende: de Maand van de Toegepaste Geschiedenis.
Toegepaste geschiedenis is al langer booming onder historici. In 2018 kreeg deze subdiscipline een eigen vaktijdschrift: het Journal for Applied History. En in 2020, net na de uitbraak van de coronapandemie, presenteerden historici Beatrice de Graaf, Rina Knoeff, Catrien Santing en ondergetekende een manifest. Op 23 mei van dit jaar hield de eerste hoogleraar op dit terrein, Harm Kaal, zijn inaugurele rede aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij pleitte ervoor dat historici beter vertegenwoordigd zijn in bestuur en beleid en dat overheden historische kennis beter benutten.
Toeval of niet, hij werd op zijn wenken bediend. Diezelfde week zagen namelijk twee boeiende beleidsrapporten het licht waarin toegepaste geschiedenis een cruciale rol speelt. Beide gingen over hét hete hangijzer van onze tijd: klimaatverandering.
Overstromingen aan de Maas in 1926 en 1993, Maastricht © Maastrichtdigitaal.com / Fotocollectie RHCL Maastricht, Wikipedia
Beleidsrapporten behoren normaalgesproken niet tot mijn favoriete lectuur, maar deze twee zijn toch echt de moeite van het lezen waard. Het eerste is een visietekst van het Leuven Institute for Advanced Studies (LIAS) over water. Wetenschappers uit tien verschillende domeinen laten hun licht schijnen over de gevolgen van klimaatverandering voor de Belgische samenleving. Periodes van droogte en hevige wateroverlast zullen toenemen. Om het publiek te doordringen van de urgentie van deze problematiek raden de historici aan om periodes van grote droogte, zoals de zomer van 1976, nadrukkelijker in het collectieve geheugen te verankeren.
Een ander advies luidt om te leren van het buitenland, meer precies: Nederland. De strijd tegen het water is er onderdeel van het collectieve geheugen, maar het strijdmotief maakt langzaam plaats voor “ruimte voor water” en “water en bodem sturend”. De droogteproblematiek biedt zowel in Vlaanderen als Nederland kansen om het historische beeld van water als vijand om te buigen in een positief verhaal van water als vriend, om te koesteren. Dat wil zeggen: het water als bron van leven, om vast te houden en niet te veel af te voeren.
Het tweede rapport komt uit de koker van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Het leest als een trein en biedt een heldere boodschap: sociale factoren doen ertoe bij klimaatverandering. Investeer daarom in sociale infrastructuur om de samenleving beter voor te bereiden op klimaatverandering. Wat mij verraste was de relatief grote aandacht voor geschiedenis. Van een zeventiende-eeuws ijspretschilderij van Hendrick Avercamp tot historische intermezzo’s over vroegere overstromingen in Limburg: steeds opnieuw fungeert de geschiedenis als ijkpunt. De auteurs stellen dat het narratief van maakbaarheid en beheersing de Nederlandse samenleving veel zelfvertrouwen heeft gegeven, maar dat het risicobewustzijn daardoor te veel is gedaald. Dat wordt ook wel de kwetsbaarheidsparadox genoemd. De geschiedenis kan verklaren hoe die is ontstaan, maar biedt ook antwoorden op de vraag hoe we ons bewuster kunnen worden van onze kwetsbaarheid.
Het narratief van maakbaarheid en beheersing heeft de Nederlandse samenleving te veel zelfvertrouwen gegeven
Het ene rapport kwam tot stand in Vlaanderen, het andere in Nederland. Twee verschillende nationale contexten, maar beide laten zien dat het verleden resoneert in het heden. Beide rapporten bieden ook tal van aanknopingspunten om de geschiedenis als beleidsinstrument in te zetten in tijden van klimaatverandering.
De Maand van de Toegepaste Geschiedenis is intussen voorbij, maar de Maand van de Geschiedenis ligt alweer om de hoek. In oktober zullen tal van activiteiten plaatsvinden rond het thema ‘Natuurlijk’, over onze omgang met de natuur en ons beeld ervan. Wedden dat veel historici er een verkapte vorm van toegepaste geschiedenis van zullen maken?
nl
Geef een reactie
Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.