Wat de veelbekeken Vlaams-Nederlandse coproductie ‘Temptation Island’ blootlegt

Temptation Island was de guilty pleasure van Anouk van Kampen. Nu het grensoverschrijdende gedrag bij dit programma aan het licht is gekomen, hoopt ze dat deze Vlaams-Nederlandse samenwerking nooit meer zal terugkeren.

Er was een tijd – niet eens zo lang geleden – waarin Nederland en Vlaanderen naar dezelfde televisieprogramma’s keken. Bij gebrek aan eigen entertainmentprogramma’s keken de Vlamingen mee naar de typetjes van Van Kooten en De Bie, de moorden in Baantjer, de absurdistische kinderprogramma’s van Villa Achterwerk en de satire van Jiskefet.

Sinds de opkomst van de commerciële tv was die tijd voorbij. Tot dat ene programma, een baken van samenwerking in de verder vrij onverschillige mediaverhoudingen tussen Noord en Zuid. Niet Netflix-samenwerking Undercover natuurlijk, maar die andere serie waarop Nederlanders en Vlamingen al veel eerder – sinds 2002 – opnieuw collectief afstemden: Temptation Island. Een coproductie van Vlaamse en Nederlandse commerciële zenders, met Vlaamse en Nederlandse presentatoren en Vlaamse en Nederlandse kandidaten.

Voor wie nog nooit naar het programma keek, een beetje uitleg. In dit uit Amerika overgewaaide concept worden vier koppels naar een vakantiehuis gestuurd voor een luxe verblijf van twee weken. De mannen en vrouwen worden van elkaar gescheiden zonder dat ze met elkaar kunnen communiceren en moeten die twee weken doorbrengen met een lading mensen van het tegenovergestelde geslacht die elk lichaamsdeel dat door sporten of cosmetische en plastische chirurgie kan worden opgepompt testen tot het punt dat je vreest dat het uit elkaar zal spatten. Deze vrijgezelle mensen, we noemen ze verleiders, brengen de volle veertien dagen door met pogingen om de niet-vrijgezellen onder het oog van camera’s een schalkse blik, kus of meer te ontlokken.

Het kan niet zo moeilijk zijn om twee weken níét vreemd te gaan, denkt u misschien. Maar er zijn romantische dates en er zijn suggestief gemonteerde beelden die de partners indruk geven dat er in het andere kamp van alles gebeurt dat niet door de beugel kan. Er zijn mensen die mentaal niet op hun meest stabiel zijn en vooral: er is een open bar waar de deelnemers gratis en onbeperkt kunnen drinken.

Kort samengevat: deze “ultieme relatietest” pakt vaak niet al te best uit voor de relatie in kwestie.

Zelfdoding

Het klinkt als een belachelijk concept. En dat is het ook. Deze maand kwam naar buiten dat oud-deelnemers Aylin en Efrain aan hun deelname aan het programma psychische problemen hebben overgehouden. Ze kregen drank opgedrongen, werden onder grote druk gezet en Aylin was na afloop zo beschadigd, vertelde ze in Nederlandse media, dat ze twee pogingen tot zelfdoding deed. Intussen hebben zeker veertien Nederlandse oud-deelnemers aan Temptation Island zich bij advocaat Sébas Diekstra gemeld omdat ze psychische schade zouden hebben opgelopen door hun deelname aan het realityprogramma.

Tijd voor de biecht: dit is een programma waar ook ik zo’n vier seizoenen lang naar heb gekeken. Ik hoorde Kevin zijn vriendin “koekerond” (oliedom) noemen, verwonderde me over ‘Timtation’, die de vriendin die hij eerst ten huwelijk wilde vragen na een paar dagen al vergeten was, kreeg medelijden met Delphine, die “ziekelijk jaloers” was maar haar gedrag uiteindelijk verklaarde door te onthullen dat haar vriend naar prostituees ging, en zag hoe schaars geklede verleiders met shotjes tequila en presentatoren met leidende vragen (“vind je niet dat je partner hier veel, véél te ver gaat?”) de deelnemers langzaam maar zeker richting de uitgang van hun relatie duwden.

Het gaat om een jong én hoogopgeleid publiek dat onder het mom van ‘psychologisch interessante tv’ zijn ethische principes even opzijzet en geniet van platte reality waarin mensen domme beslissingen nemen

In het dagelijks leven maak ik me zorgen over genderongelijkheid en maak ik me boos over toxisch leiderschap en onderdrukking. Temptation Island was mijn guilty pleasure. Ik ben daar overigens niet alleen in: op de beter gelukte seizoenen (ook wel: met veel drama) stemden tot achthonderdduizend Nederlanders en Vlamingen af. Uit onderzoek naar het kijkpubliek bleek dat het vooral om een jong én hoogopgeleid publiek gaat, dat onder het mom van ‘psychologisch interessante tv’ zijn ethische principes even opzijzet en geniet van platte reality waarin mensen domme beslissingen nemen.

Advocaat Diekstra, die ook slachtoffers van de Nederlandse versie van het in opspraak gekomen talentenprogramma The Voice bijstaat, verklaarde dat producenten van televisieprogramma's “verantwoordelijk moeten worden gehouden als zij beïnvloedbare en kwetsbare deelnemers ernstig beschadigen door hen onder te grote druk te zetten”. Hij pleit voor meer controle op programmamakers. In het geval van Temptation Island haakten de Vlaamse makers twee jaar geleden al af, maar voordat we juichend constateren dat daar strenger gecontroleerd wordt: met ethische twijfels had dit voor zover bekend niets te maken. Allicht eerder met tegenvallende kijkcijfers.

Structureel probleem

De Vlaamse deelnemers aan het programma lijken weinig problemen te hebben gehad met hoe het er tijdens de opnames aan toe ging. In De Standaard getuigden zij na de ophef onder andere dat het programma ze juist geholpen heeft om hun relatie onder het licht te houden. Ik vrees dat ook dat niet veel zegt over de kwaliteit van het programma, maar meer over hun standaarden. Nederland kende al schandalen in de media bij onder meer The Voice, De wereld draait door en De villa – een realityprogramma waarin deelnemers ongevraagd betast werden en dat doodleuk werd uitgezonden.

Ik vrees dat grensoverschrijdend gedrag in Vlaanderen vooralsnog niet genoeg op de radar staat

In Vlaanderen bleef het bij de veelbesproken affaire rond mediafiguur Bart De Pauw, veroordeeld voor stalking. Hier stond het gedrag van een enkel individu ter discussie. Het bleef stil rond programma’s waar een toxische sfeer een structureel probleem vormt. Ik betwijfel dat dit te maken heeft met hogere maatstaven voor programma’s en vrees eerder dat grensoverschrijdend gedrag er vooralsnog niet genoeg op de radar staat.

Nu naar buiten komt hoe schadelijk ook Temptation Island achter de schermen kon zijn, is besloten dat er voorlopig geen nieuw seizoen komt. Hoe lang dat voornemen zal standhouden, is nog maar de vraag: grote kans dat de programmamakers vooral wachten tot de ophef weer gaat liggen.

En hoewel ik normaal groot voorstander ben van Vlaams-Nederlandse samenwerkingen, hoop ik dat deze bewuste samenwerking nooit meer zal terugkomen. De realiteit is dat iedereen allang had moeten zien dat wat in Temptation Island gebeurde, nooit goed voor de deelnemers kon zijn, hoewel ze er zelf voor kozen mee te doen.

We leggen de schuld voor slechte keuzes al te graag bij de deelnemers, maar de echte verantwoordelijkheid ligt lang niet alleen daar. Dit programma is slechts een van de vele waar we ons vragen bij zouden moeten stellen.

In de slotverklaring van de Vlaams-Nederlandse top begin dit jaar schreven Vlaanderen en Nederland op het vlak van de media “blijvend informatie uit te wisselen in het kader van de strijd tegen grensoverschrijdend gedrag”. Tijd om de daad bij het woord te voegen en nationaal en internationaal beter te controleren of wat onder het mom van entertainment gemaakt wordt niemand onherroepelijke schade toebrengt. Tijd voor de kijkers om onze guilty pleasures te benoemen voor wat ze werkelijk zijn: leedvermaak.