In Noord- en Vlaams-Brabant, Voeren en Tervuren, de Prosper- en de Hedwigepolder zorgt grensoverschrijdende samenwerking voor verrassende dynamiek en helende contacten. Een nieuwe editie van de VL⇄NL-nieuwsbrief.

Beste lezer,

In het hypermoderne en hippe gebouw dat de Brainport Industries Campus in Eindhoven herbergt, vond op 11 oktober de Brabantdag 2023 plaats. Bedrijven, kennisinstellingen en overheden uit Noord- en Vlaams-Brabant troffen elkaar daar om ervaringen en ideeën uit te wisselen en banden te smeden.

“Als Brabanders denken wij hetzelfde”, zei Bart Nevens, gedeputeerde in Vlaams-Brabant, in zijn openingsspeech. Hij had het over een economisch partnerschap tussen beide Brabanden “dat is geworteld in een rijk verleden dat teruggaat tot op het Hertogdom Brabant.”

Dat hertogdom omvatte ook grofweg de provincie Antwerpen die nu tussen Noord- en Vlaams-Brabant in ligt. Bij het slotdebat vroeg ik of het niet logisch was geweest Antwerpen bij de festiviteiten te betrekken. Daar liep Gudrun Denhaen, diensthoofd economie van de provincie Vlaams-Brabant, niet meteen warm voor. “Laten we het bij Brabant houden”, zei ze, om eraan toe te voegen dat Antwerpen zo nodig ook wel een keertje mocht aanschuiven.

Het slotdebat bij de Brabantdag 2023 © John Claassen

De speciale band tussen de Nederlandstalige Brabanden (Waals-Brabant was niet van de partij) kwam twee dagen later ook naar voren bij de uitreiking van de Visser-Neerlandiaprijzen 2023 in Leuven. Een van de laureaten was Wim van de Donk, voormalig Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant en nu rector magnificus van Tilburg University (pardon, had liever de Universiteit van Tilburg geschreven, maar zo heet deze instelling tegenwoordig officieel).

“In Wim van de Donk huldig ik graag de man, die grote verdiensten heeft in het hersmeden van wat ooit een eenheid was – Brabant”, zei Geert Bourgeois in zijn laudatio. De oud minister-president van Vlaanderen roemde de samenwerking tussen het Leuvense onderzoekscentrum Imec en het Eindhovendse bedrijf ASML als een mooi voorbeeld van de gezamenlijke Brabantse innovatiekracht. “Imec en ASML vormen samen een olijk koppel dat aan de absolute wereldtop staat inzake chips – niet de frieten maar de halfgeleiders.”

Afgepakt land of symbool van natuurherstel?

Journalist Sjereno Cörvers werkt aan een verhaal over deze samenwerking tussen Imec en ASML. Onlangs maakte hij bij ons zijn debuut met een artikel over een ander olijk duo: de Prosper- en Hedwigepolder. Hertog Prosper Lodewijk van Arenberg dijkte de eerste, goeddeels op Belgisch grondgebied gelegen polder in 1847 in. De tweede, Zeeuws-Vlaamse polder die vanaf 1904 op het water is gewonnen, is vernoemd naar Hedwige De Ligne, hertogin van Arenberg, die met een kleinzoon van Prosper Lodewijk huwde.

Na een lange, verhitte strijd zijn beide Arenberg-polders recentelijk teruggegeven aan de natuur. “Sommigen mogen de Hedwige-Prosperpolder zien als een giftige bak modder, land dat is afgepakt van de mensen, voor anderen is het juist een symbool van natuurherstel en bescherming tegen wateroverlast”, schrijft Cörvers.

Het is Vlaanderen dat de leiding heeft van het Prosper-Hedwigeproject en daarmee ook vormgeeft aan de ontwikkeling van het op Nederlandse bodem gelegen gebied. Dat maakt het tot een unieke samenwerking die extra de moeite waard is om te belichten.

De Hedwige-Prosperpolder © Yves Adams

Samenwerking die wonden heelt

De aan de natuur teruggegeven polders liggen in het Geopark Scheldedelta, het grensoverschrijdende geologische park dat naar alle waarschijnlijkheid volgend jaar een felbegeerd Unesco-stempel krijgt. Daar schreef ik eerder dit verhaal over.

Het is natuurlijk niet mijn ambitie u in verwarring te brengen, maar dit Geopark is weer iets anders dan het Rivierpark Scheldevallei dat Vlaams minister van omgeving Zuhal Demir onlangs uitverkoos als een van de vier Vlaamse Nationale Parken. Het veel grotere Geopark Scheldedelta strekt zich ook uit over Nederlandse bodem, het Nationaal Park Scheldevallei beperkt zich tot de natuur langs de Schelde van Gent tot Antwerpen.

Wie daar eens de sfeer wil proeven, raad ik aan de mooie tentoonstelling Rivierverloren in Bornem te bezoeken en daarna met curator en kunstenaar Koen Broucke de rivier en haar omgeving te verkennen, met zijn stemmige, gelijknamige wandelboekje als gids. Ook hij worstelt met de vraag of het teruggeven van polders cultuurlandschap vernietigen is of natuur herstellen. Weemoedig kijkt hij naar oude kaarten waarop die polders zijn weergegeven, om tegen te werpen dat het misschien toch nodig is ze op te geven: “Omdat zoveel gebied is verloren gegaan aan verharding, wegen, woningen, opritten, winkelcentra, parkings, havenuitbreiding, moeten nu een aantal van die polders wijken.”

Naast vier Nationale Parken gaf minister Demir ook haar zegen aan vijf Landschapsparken. Een daarvan is het Grenzeloos Bocagelandschap. Dat park rond de Voerstreek steekt niet alleen de Nederlandse, maar ook de Waalse grens over. Voor een stuk naar aanleiding van zestig jaar taalgrens deed ik Voeren aan. Daar leerde ik dat het landschapspark de katalysator was voor helende contacten tussen de buurgemeenten aan beide zijden van de taalgrens die er lange tijd nauwelijks waren geweest.

Het Bocagelandschap van de Voerstreek © Tomas Vanheste

Kinderlijk enthousiasme

Een olijk duo vormden ook de Nederlandse schilder Karel Appel en de Tervurense kunstenaar-dichter Christian Dotremont. In mei 1977 arriveerde de goedboerende Appel in een witte Rolls Royce bij het huis waarin Dotremont een onooglijk atelier had. Op de zolderkamer maakte het duo “met kinderlijk enthousiasme zes logogramtekeningen”.

Dat tekent Eric Bracke op in zijn reportage over de tentoonstelling Cobra te Tervuren die momenteel is te zien ter gelegenheid van het feit dat de Cobrabeweging 75 jaar geleden is geboren. Bracke prijst de bijzondere tentoonstelling die met een bescheiden budget tot stand kwam uit een samenwerking tussen een lokale kunstkring en de Nederlandse Vereniging.

Zo zien we maar weer: voor mooie dingen is niet altijd veel geld nodig, vaak volstaat het enthousiasme van mensen met verschillende achtergronden die elk hun eigen ideeën en talenten meebrengen en ernaar verlangen de handen over grenzen heen in elkaar te slaan.

Met laaglandse groet,

Tomas Vanheste