VL ⇄ NL

Groot-Nederland? Goed samenwerken is voor Vlaanderen en Nederland al lastig genoeg

Vlaanderen bij Nederland voegen, zoals Kamervoorzitter Martin Bosma voorstelt? Laten ze eerst maar eens op gelijke voet goed samenwerken. Dat blijkt ondanks alle vrome voornemens die de regeringen onlangs in Gent maakten al geen sinecure.

Beste lezer,

Eens in de zoveel jaar wakkert iemand een mediastormpje aan door voor te stellen om Nederland en Vlaanderen samen te voegen. De kwajongen van dienst was dit keer de Nederlandse Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV). Tijdens een diner met de Franse ambassadeur zou hij het idee hebben geopperd dat Frankrijk Wallonië erbij pakt en Nederland Vlaanderen.

De reacties verlopen via een vast ritueel. De een roept: 1830 was een historische vergissing, Nederland en België hadden nooit moeten scheiden. De ander wijst op de beladen geschiedenis van de Groot-Nederlandse gedachte. Die bracht historicus Bruno De Wever vakkundig voor ons in kaart.

Even eerder had een column van Lotte Jensen over de omdoping van de Nederlandse Denker des Vaderlands in Denker der Nederlanden gelijkaardige emoties opgeroepen. Jensen verwonderde zich over de suggestie dat België vanzelfsprekend bij de Nederlanden hoort. Hoe kan een columniste voor de lage landen, het tijdschrift dat bij uitstek de gedeelde geschiedenis en cultuur van Vlaanderen en Nederland belicht, daar nu aan twijfelen, vroegen sommigen zich af.

In die kritiek ging Jensens eigenlijke punt verloren: als enkel Nederlanders een Denker der Nederlanden kiezen, dan voelt het voor de Belgen als een inlijving. Het zou een ander verhaal zijn als een commissie samengesteld uit mensen uit noord en zuid een gezamenlijke denker kiest.

Dat was precies wat de grootste weerzin opriep tegen het voorstel van Bosma: het gevoel dat hij wil dat Nederland Vlaanderen opslokt in plaats van dat ze samen, als gelijkwaardige partners, voor een gedeelde toekomst kiezen.

De deels gedeelde taal: vaker een subtiele grens dan een brug

Op gelijke voet samenwerken, dat is al een hele kunst. Op 1 april ontmoetten de Vlaamse en Nederlandse regering elkaar in de Gentse Boekentoren om daar plannetjes voor te smeden. In hun slotverklaring noemden ze zich “natuurlijke partners, met een gedeelde geschiedenis en een sterke economische verwevenheid”.

Het lijstje concrete plannen voor versterkte samenwerking oogde evenwel niet heel imposant. Het meest tastbare resultaat was de ondertekening van een Memorandum van Overeenstemming over stikstof. Daarin spraken de partijen “het streven uit om te komen tot een afsprakenkader voor het uitwisselen van informatie en het organiseren van inspraak in projecten in de grensregio”. Veel verder dan een vroom voornemen om afspraken te maken zijn Vlaanderen en Nederland dus nog niet gekomen.

Op het terrein van cultuur bleef het helemaal bij ronkende woorden. Waar bij de vorige top in 2023 een impuls voor samenwerking in de theaterwereld werd afgesproken met #LageLandenLiefde als vrucht, viel nu in de slottekst geen enkel financieel tastbaar plannetje te ontwaren.

De in Gent samengekomen bewindslieden stelden dat creatieve makers Vlaanderen en Nederland steeds meer als een gemeenschappelijke ruimte beschouwen. In een boeiend stuk over audiovisuele samenwerking laten twee filmwetenschappers zien dat dit maar ten dele waar is. Die samenwerking verloopt in golfbewegingen, met hoogte- en dieptepunten. De deels gedeelde taal blijkt “in de praktijk vaker te werken als een subtiele grens dan als een brug”.

Eeuwige taalverwantschap

Op het eerste Nederlandsche Taal- en Letterkundige Congres dat in 1849 in Gent plaatsvond lanceerde een taalgeleerde nochtans het plan om een woordenboek te maken dat voor Vlaanderen en Nederland een gemeenschappelijke spelling vastlegde en voor eens en altijd de taalverwantschap tussen noord en zuid bekrachtigde.

Daar kwam het Woordenboek der Nederlandsche Taal, het grootste historische woordenboek ter wereld, uit voort. Maar dat was eigenlijk het enige concrete resultaat van de congressen die ruim zeventig jaar lang afwisselend in Vlaanderen en Nederland werden gehouden, observeert Hans Vanacker in een mooi verhaal dat hij hier over schreef.

Na zich ruim drie decennia lang vol bezieling te hebben ingezet om als eindredacteur van ons tijdschrift Septentrion het laaglandse culturele leven onder de aandacht te brengen in de Franstalige wereld, gaat Hans deze week met pensioen. We zullen zijn warme betrokkenheid missen.

Een gebrek aan genegenheid voor cultuur?

De paragraaf over cultuur in de slotverklaring van de regeringstop opende met een gedragen zin: “Taal, kunst en cultuur geven betekenis aan wie we zijn, waar we vandaan komen en verrijken onze levens en omgeving.”

Ware woorden. Maar maken beide regeringen ze waar? Als de mate waarin een land zijn culturele schatten beschermt een maat is voor de liefde voor cultuur, is het met die genegenheid in de Lage Landen niet al te best gesteld. Zowel in Nederland als België staat kunstcriminaliteit laag op het prioriteitenlijstje van politie en politici. Dat constateert onderzoeksjournalist Dominique Soenens, die zich in een informatief artikel verdiept in de aanpak van de illegale handel in en diefstal van kunst in beide landen.

Alvast een tip voor de top van 2027: vertaal de mooie woorden over de betekenis van cultuur in concrete daden en investeer ook in de grensoverschrijdende aanpak van kunstcriminaliteit.

Met laaglandse groet,

Tomas Vanheste

P.S. Onlangs verscheen op VL⮂NL ook een fraaie column van Anouk van Kampen over de wereld van verschil tussen op kot en op kamers gaan.

• cultuur
• Film
• Stikstof
• Vlaams-Nederlandse samenwerking