Deel artikel

Lees de hele reeks
literatuur

De papieren man: een dichtgedraaide subsidiekraan, in memoriam André Sollie en Guus Luijters, de shortlist van de Boon en ander literair nieuws

20 januari 2025 12 min. leestijd De papieren man

De papieren man zit op het vinkentouw voor de literaire actualiteit in Vlaanderen en Nederland en maakt regelmatig een round-up. In deze nieuwe aflevering besteedt Dirk Leyman aandacht aan onder meer sensationele bewegingen in subsidieland, een aantal literaire doden, een biografie van Piet Paaltjens en Elsschots legendarische Wereldtijdschrift. Mét een heleboel prijzennieuws.

Jeugdboekencoryfee André Sollie (77) overleden

Na een slepende ziekte is de Vlaamse illustrator, dichter en schrijver André Sollie overleden. Hij werd 77 jaar. Sollie maakte meer dan honderdvijftig covers voor Vlaamse jeugdboeken, waaronder de eerste editie van Duet met valse noten, de debuutroman van Bart Moeyaert.

Vlaams illustrator Carll Cneut noemde hem “zonder enige twijfel de peetvader van de Vlaamse illustratie”. Nederlands schrijver, dichter, scenarist en beeldend kunstenaar Ted van Lieshout spreekt van “een tekenaar met de allure van een onafhankelijke kunstenaar”. “Dat men mij “de peetvader van de Vlaamse illustratie” noemt, vind ik een hele eer”, vertelde Sollie in 2020 bij een expo in Het Predikeren in Mechelen. “Ik ben gestart in een periode waarin dit soort werk nog niet zo ingeburgerd was, hopelijk heb ik toen heel wat andere illustratoren geïnspireerd.”

Sollie maakte ook naam als dichter en schrijver. Zo bracht hij de bundels Soms, dan heb ik flink de pest in en Het ijzelt in juni uit en voorzag hij prenten van Erica Cotteleer en Ingrid Godon van passende teksten. Ook maakte hij eigen prentenboeken, zoals Dubbel Doortje en Een raadsel voor Roosje. Voor Wachten op een matroos, een prentenboek over een vuurtorenwachter die verliefd is op een zeiler, ontving André Sollie samen met Ingrid Godon de Gouden Griffel. Het boek sneed het homothema aan en veroorzaakte commotie in Groot-Brittannië, naar aanleiding van de vertaling.

Sollie maakte ook diverse illustraties voor de bladen Zonnekind en Zonneland en covers voor zowel de Vlaamse Filmpjes als de Averbode-jeugdboeken. Zijn enige jeugdroman, Nooit gaat dit over, werd in 2011 verfilmd als Noordzee Texas, met Jelle Florizoone en Mathias Vergels in de hoofdrollen.

De illustrator en schrijver werd meermaals bekroond voor zijn werk. Zo kreeg hij de Referendumprijs, twee Boekenpauwen, een Boekenwelp, een Gouden Griffel en de Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Jeugdliteratuur in 2007. Zie onder meer VRT NWS.

Guus Luijters op 81-jarige leeftijd overleden

Op eenentachtigjarige leeftijd is de Nederlandse schrijver, dichter, columnist en essayist Guus Luijters in Amsterdam aan de gevolgen van blaaskanker overleden. Voor zijn boeken, gedichten en columns over Amsterdam, en werk waarmee hij Holocaustslachtoffers eerde, ontving hij vorig jaar de Andreaspenning van de stad. Samen met regisseur Willy Lindwer voerde Luijters in het boek Verdwenen stad onderzoek uit naar de rol die het Amsterdamse vervoersbedrijf GVB speelde in de deportatie van Joodse Amsterdammers. Daar kwam in 2024 ook een gelijknamige documentaire uit voort.

Luijters’ belangrijkste boek is In Memoriam, waarin hij van alle Joodse kinderen die vanuit Nederland werden gedeporteerd en vermoord een biografie maakte. “Het was de bedoeling dat ze van de aardbodem verdwenen, maar dat zal nooit meer lukken want ze staan in een boek”, zei Luijters daarover. “Baby’s, kinderen van 0 jaar, 1 of 10 jaar, voor wie het leven nog moest beginnen. En toen zijn ze doodgemaakt.”

Luijters schreef ook 48 jaar lang recensies en columns voor Het Parool. In een afscheidsinterview zei hij daar: “Ik ben een beetje een rare schrijver geworden, ik heb nooit een groot publiek gekregen. En ik werd slecht gerecenseerd. Meestal heb je een van de twee: of goede recensies of veel lezers. Ik had geen hoge oplages en altijd slechte kritieken. Toch hebben uitgevers altijd iets gezien in wat ik wilde schrijven.” Jeroen Brouwers haalde in zijn pamflet De Nieuwe Revisor zwaar uit naar de “eenvoudige” Nederlandse literatuur van de jaren zeventig, met Guus Luijters als favoriete schietschijf.

Bij uitgeverij De Kring verschenen onlangs nog Luijters’ memoires Laatste brood en de Parijsbundel Klein geluk in Parijs, waarin hij zijn geliefde wijk Ménilmontant bezong. Meer details bij de NOS.

'De Parelduiker' en 'De Internetgids' kijken tegen dichtgedraaide subsidiekraan aan

“Met verdriet en verbijstering hebben we het nieuws ontvangen dat literair tijdschrift De Parelduiker vanaf dit jaar geen subsidie meer krijgt van het Nederlands Letterenfonds.” Zo maakte de redactie van het onvolprezen literair-historische magazine De Parelduiker rond eindejaar bekend op Facebook. “Dit besluit raakt niet alleen de redactie, maar ook de talloze lezers die dit tijdschrift als een bron van inspiratie beschouwen.”

De reden van de beslissing is vooralsnog niet bekend. De Parelduiker heeft nochtans een gietijzeren reputatie. “Op een toegankelijke, niet-academische manier doet het verslag van enerverende, vaak amusante speurtochten naar de verborgen schatten van onze literatuurgeschiedenis”, zo leert de website van De Parelduiker. “Onder het mom van het aan Multatuli ontleende motto “Een parelduiker vreest den modder niet” belichten de medewerkers aan dit blad niet alleen de verborgen zijde van bekende auteurs, maar halen zij ook vergeten schrijvers boven water.” Nieuw in de subsidielijst van Nederlandse tijdschriften is Hard / hoofd.

Naast De Parelduiker verloor ook De InternetGids zijn subsidie.

De Parelduiker kreeg meteen steunbetuigingen uit allerhande kanalen. Zo nam Michel Krielaars, boekenredacteur bij NRC-Handelsblad, het in zijn column op voor het magazine: “De Parelduiker is nog altijd een literaire schatkamer, die ik van a tot z verken en die me nieuwe schrijvers laat ontdekken. […]”. Op Facebook circuleren er acties. Of De Parelduiker nog in beroep kan gaan, is onduidelijk. In ieder geval verschijnt het aankomende eerste nummer van 2025 nog normaal. Er circuleren ook oproepen om massaal een abonnement te nemen.

In het nieuwste nummer prijkt onder meer een omslagverhaal over Marguerite Yourcenar en haar uitverkiezing als eerste vrouw in de Académie française (door uw dienaar) en een essay van Paul Gellings over de angstaanvallen in Harry Mulisch’ oorlogsromans Het stenen bruidsbed en De aanslag.

Kort nieuws

# Rob van Essens met de Libris bekroonde roman Ik kom hier nog terug is het best verkochte e-book op het verkoopsplatform E-book.nl van 2024. Hij haalt het van een batterij thrillers, die het meest favoriete genre in de lijst zijn, zo meldt Bazarow.

In ander nieuws laat Van Essen weten dat hij na jarenlange trouwe dienst stopt als recensent bij NRC-Handelsblad. “Ik heb vanaf 2007 met veel plezier recensies geschreven over (voornamelijk) Engelse en Ierse literatuur, met zo nu en dan een Amerikaan, maar de nieuwsgierigheid die je nodig hebt als recensent werd langzaam minder, en doordat de frequentie van de recensies daalde, kostte het me meer moeite ze te schrijven – omdat het momentum, het ritme verloren ging”, meldt hij op Facebook. Hij wil zich nog meer toeleggen op “romans en verhalen”.

# Auteur Stefan Hertmans, van wie recent de roman DIUS verscheen, liet op zijn Facebookpagina weten dat hij is aangezocht om lid te worden van de Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung. Die duidde naast Hertmans nog drie andere nieuwe leden aan: de Germaniste Swati Acharya, de Slowaakse schrijver Michal Hvorecký en de literatuurwetenschapper Vivian Liska. De Academie telt daardoor nu 193 leden en diverse oud-leden. Hertmans laat weten: “Het maakt nederig, je naam te zien staan tussen groten als Jean Améry, Hannah Arendt, Hans Georg Gadamer, Elias Canetti, Jürgen Habermas, Thomas Mann, Rüdiger Safranski, W.G. Sebald of Adam Zagajewski, en zovele andere grote auteurs.”

# Na de biografie over Jacob van Lennep en een biografie over Betje Wolff zet literatuurhistorica Marita Mathijsen nu haar schouders onder een nieuw project: een biografie over François Haverschmidt, die bekend werd onder de naam Piet Paaltjens, auteur van onder meer Snikken en grimlachjes. Ze meldt het nieuws op haar blog.

# Literatuurpromotor, bloemlezer, biograaf en essayist Erik Brus is midden december 2024 op zestigjarige leeftijd overleden. Hij was van 1995 tot 2013 redacteur van het toen nog op papier verschijnende tijdschrift Passionate en vooral gedreven om het rijke literaire erfgoed van Rotterdam te ontginnen. Zo bracht hij voor uitgeverij Lebowski het werk van Cornelis Bastiaan Vaandrager, Riekus Waskowsky, Robert Loesberg, Frans Vogel, A. Moonen en andere Rotterdamse dichters onder de aandacht in de bloemlezing Rotterdam. Samen met Fred de Vries maakte hij Gehavende stad over de literaire en muzikale geschiedenis van Rotterdam. Brus zou voor De Bezige Bij ook de biografie van Hans Sleutelaar schrijven, maar in welke staat van afwerking dat boek zich bevindt, is onduidelijk. Brus schreef ook voor De Groene Amsterdammer, Rotterdams Dagblad en Algemeen Dagblad en maakte een romanbewerking van Zwartboek van filmmaker Paul Verhoeven. Meer info bij Tzum en bij Passionate Bulkboek.

#  Een onwaarschijnlijke vondst zette in 2022 de Willem Elsschot-liefhebbers op de toppen van hun tenen. In het archief van de kleinzoon van Jules Valenpint – model voor Boorman in Lijmen (1924) en Het Been (1938) – werd het verloren gewaande La Revue Générale Illustrée en opvolger La Revue Continentale Illustrée aangetroffen. Elsschot werkte er als reclameman aan mee, in de roman opgevoerd als het legendarische Wereldtijdschrift. Nu is er bij uitgeverij Pelckmans een facsimile luxe-uitgave om van te zwijmelen. De drie delen van de circa 1.000 bladzijden worden begeleid door De ontdekking van het Wereldtijdschrift. Daarin brengt Vic van de Reijt gedetailleerd verslag uit van zijn ontdekking.

# De Nederlandse schrijver A.L. Snijders (1937-2021) maakte van het zeer korte verhaal (ZKV) zijn waarmerk. In zo’n ZKV wekte hij telkens een idee, herinnering of ontmoeting tot leven. In de prachtige Gedundrukt-reeks van Van Oorschot – een soort eregalerij waarin ook al Campert en Bomans verschenen – is er nu Zeer kort. Arjen Lubach, vriend en groot liefhebber van Snijders, selecteerde “het beste” uit diens oeuvre. “Snijders gaat in een paar zinnen recht op zijn doel af: sfeer creëren.”

# We hadden al ooit De Boekenapotheek van Susan Elderkin én de betreurde Thomas Blondeau als boekendokter. Nu komt de Nederlandse schrijver Philip Huff aandraven met zijn Gedichtenapotheek. Van troost bij het verlies van een dierbare tot het stelpen van liefdesverdriet of het emptynestsyndroom: poëzie van Judith Herzberg, Rainer Maria Rilke of Rutger Kopland kan soelaas brengen. Huffs bloemlezing heeft een bescheiden opzet: “Ik hoop dat je een gedicht vindt dat behandelt wat pijn doet, en iets van verlichting brengt.”

En het prijzengeweld

Graphic novel van Evens en Clausbio van Mark Schaevers op shortlist Boonprijs

De shortlist van de Boonprijs oogt dit jaar ongewoon én veelsoortig. Voor het eerst prijkt er een graphic novel op: Brecht Evens met De Bondgenoten. Evens krijgt op de lijst het gezelschap van een tweede Vlaming, Mark Schaevers met zijn veelgeprezen Hugo Claus-biografie De levens van Claus.

De Boonprijs, die zowel fictie als non-fictie in aanmerking neemt, lauwert sinds 2022 het beste Nederlandstalige boek, als verre opvolger van de Gouden Uil en de Fintro Literatuurprijs. Uit Nederland maken twee debutanten kans op de onderscheiding ter waarde van 50.000 euro: Melani Reumers met haar essaybundel De wereld een lichaam en Oroppa van Safae el Khannoussi. Ook Thomas Heerma van Voss is met het teder-ironische Het archief present en wordt beschouwd als groot favoriet. Opvallende afwezigen zijn Frank Nellen met De onzichtbaren en Guido Van Heulendonk met De kroon met twee pieken, allebei wél op de shortlist van de Boekenbon Literatuurprijs. Eerder al vielen Tommy Wieringa met Nirwana en Dimitri Verhulst met Bechamel Mucho verrassend af.

In de categorie voor kinder- en jeugdliteratuur doen de Vlaamse auteurs het beter dan de voorbije jaren, met drie van de vijf genomineerden. Daar bestaat de shortlist uit Het grote kippenboek van Evelien De Vlieger en Jan Hamstra, Waar is Winter? van Gerda Dendooven en Wat ons nog rest van Aline Sax, met verder de Nederlanders Ludwig Volbeda (Oever) en Ted van Lieshout (Ommouw me). Op 25 maart kennen we de winnaars in beide categorieën, tijdens de uitreiking in de Stadsschouwburg in Leuven, met ook nog de bekendmaking van de Publieksprijzen, telkens goed voor nog 5.000 euro. De Boon, gefinancierd door de Vlaamse overheid, is aan zijn vierde editie toe. Vorig jaar ging de Boonprijs naar Alkibiades van Ilja Leonard Pfeijffer in de categorie fictie en non-fictie, en naar Neem nooit een beste vriend van Erna Sassen en Martijn van der Linden bij de kinder- en jeugdliteratuur.

Kort prijzennieuws

# Dat in december De Bronzen Uil Debuutprijs naar Maria Kager ging en en de P.C. Hooftprijs naar Maarten ’t Hart kon je hier al lezen. Aan de Bronzen Uil is een bedrag verbonden van 10.000 euro. De winnaar van de prestigieuze P.C. Hooftprijs ontvangt 60.000 euro. Het Literatuurmuseum in Den Haag zal in mei de uitreiking van de P.C. Hooftprijs organiseren.

# De jury heeft drie auteurs genomineerd voor de BNG Literatuurprijs 2024. De prijs wordt op 13 februari 2025 uitgereikt in De Duif in Amsterdam. De genomineerden van dit jaar zijn Leonieke Baerwaldt met Dagen als vreemde symptomen (Querido), Roelof ten Napel met Over het zwijgen (Hollands Diep) en Joost Oomen met Het paradijs van slapen (Querido).

De BNG Literatuurprijs 2024 is één van de prijzen die het BNG Cultuurfonds jaarlijks uitreikt aan jong talent, als oeuvreprijs bedoeld voor Nederlandstalige auteurs van 40 jaar of jonger die twee of meer literaire prozawerken op hun naam hebben staan en die nog niet doorgebroken zijn. Ook hebben ze nog geen grote literaire prijs gewonnen. De prijs bestaat uit een beeld van kunstenaar Theo van Eldik en een bedrag van 15.000 euro. De BNG Literatuurprijs is aan zijn twintigste editie toe.

# De Gerrit Komrij-prijs 2024 is toegekend aan Marianne Vonck & Kato Beirnaert (illustraties) voor hun boek Iedereen Reynaert, het verhaal van Van den vos Reynaerde in zeer eenvoudige taal. Merkwaardig genoeg ging de Gerrit Komrij-prijs in 2023 ook al naar een boek over Reynaert de vos (namelijk De Reynaert – Leven met een middeleeuws meesterwerk van Frits van Oostrom). “De doelgroep van dit boek bestaat uit volwassen migranten die lessen Nederlands als Tweede Taal (NT2) volgen. Zij zijn op een gegeven moment ook wel klaar met eenvoudige verhaaltjes. Zij hebben behoefte aan echte literatuur – maar dan wel op het taalniveau van beginners.” De Gerrit Komrij-prijs wil de aandacht en popularisering van oude literatuur aanwakkeren.

# De prijs voor het beste natuurboek van Nederland is eind 2024 toegekend aan het boek Aard van het beestje van Caspar Janssen en Margot Holtman (illustraties). De prijs fungeert als opvolger van de Jan Wolkers-prijs die tussen 2002 en 2023 het beste natuurboek bekroonde. De jury strooide met lof: “Aard van het beestje heeft alles wat een natuurboek nodig heeft. Je leert ervan, het leest vlot, de illustraties zijn gedetailleerd zonder oubollig te zijn. In 100 mini-reportages reis je mee door de natuur, aan de hand van diersoorten. Niet alleen de bekende spektakelsoorten, maar ook minder sexy exemplaren zoals de snotolf en de rivierdonderpad.” De prijs omvat een geldbedrag van 5.000 euro en een originele tekening van de winnaar, gemaakt door O.C. Hooymeijer.

# De J.M.A. Biesheuvelprijs, die de beste Nederlandstalige korte verhalen bekroont, is op zoek naar nog enige sponsorgelden voor zijn nieuwe tweejaarlijkse editie. Dat gebeurt via crowdfunding, waarbij gemikt wordt op 4.000 euro voor de laureaat, maar de teller staat bij organisator Voor de kunst op 2.825 euro, meldt Tzum. Het bedrag gaat uiteindelijk naar de winnaar.

# De Vondel Translation Prize 2024 is toegekend aan Kristen Gehrman voor The History of My Sexuality (Granta), haar Engelse vertaling van De geschiedenis van mijn seksualiteit van Tobi Lakmaker (Das Mag). “Kristen Gehrman is er met verve en onweerstaanbaar komische timing in geslaagd Lakmakers vrijpostige vertelstem tot leven te wekken”, aldus de jury. De Vondel Translation Prize is de driejaarlijkse prijs voor de beste boekvertaling in het Engels van een Nederlandstalig literair of cultuurhistorisch werk. Het prijzengeld bedraagt € 5.000. De prijs wordt op 12 februari 2025 uitgereikt in Londen. Meer info bij het Nederlands Letterenfonds.

# Gerbrand Bakker is aangeduid als een van de juryleden van The Dublin Literary Award 2025. Bakker was laureaat van de prijs in 2010 met The Twin. The Dublin Literary Award is een prijs ter waarde van 100.000 euro. 75.000 euro gaat naar de bekroonde schrijver en 25.000 is bedoeld voor de vertaler.

Dirk leyman2

Dirk Leyman

(literair) journalist, auteur en eindredacteur

foto © Koen Broos

Geef een reactie

Lees ook

		WP_Hook Object
(
    [callbacks] => Array
        (
            [10] => Array
                (
                    [0000000000002c640000000000000000ywgc_custom_cart_product_image] => Array
                        (
                            [function] => Array
                                (
                                    [0] => YITH_YWGC_Cart_Checkout_Premium Object
                                        (
                                        )

                                    [1] => ywgc_custom_cart_product_image
                                )

                            [accepted_args] => 2
                        )

                    [spq_custom_data_cart_thumbnail] => Array
                        (
                            [function] => spq_custom_data_cart_thumbnail
                            [accepted_args] => 4
                        )

                )

        )

    [priorities:protected] => Array
        (
            [0] => 10
        )

    [iterations:WP_Hook:private] => Array
        (
        )

    [current_priority:WP_Hook:private] => Array
        (
        )

    [nesting_level:WP_Hook:private] => 0
    [doing_action:WP_Hook:private] => 
)