De fietsregio bij uitstek: niet Nederland maar Vlaanderen

Vlamingen mogen een obsessie hebben met wielrennen, in het dagelijkse leven zijn ze eerder verslaafd aan de wagen dan aan de fiets. Dacht de Nederlandse Anouk van Kampen. Tot ze ontdekte dat Vlaanderen bezig is aan een inhaalrace.

Begin juli vroegen presentator en tafelgasten van VRT-programma Vive le Vélo zich, live op televisie, af wat er moest gebeuren zodat kijkers geïnteresseerd zouden blijven in de Tour de France. Jongere mensen kijken steeds minder naar televisie en voor ellenlange ritten waarin mannen schouder aan schouder kilometerslang door een – weliswaar mooi – landschap fietsen, hebben ze geen geduld, vreesden ze. Misschien moeten we het aantrekkelijker in beeld brengen, opperde een tafelgast. De etappes korter maken? Of alleen het laatste halfuur live uitzenden?

Los van het feit dat primetimetelevisie misschien niet het moment is om je tactiek te bespreken – ik zou dat bewaren voor de maandagochtendvergadering – kan ik de VRT wel geruststellen, denk ik. Als er één plek is waar ze zich voorlopig niet zoveel zorgen hoeven te maken over kijkcijfers, is het wel bij de wielerredactie van de Vlaamse omroep.

Ik dacht altijd dat ik uit het land van de fiets kwam. Dat land waar meer fietsen zijn dan mensen: 23,4 miljoen op een bevolking van 17,5. Waar we 35.000 kilometers fietspad tellen, liedjes schrijven over bagagedragers en waar toeristen uitschelden toegestaan is als ze je fietscadans verpesten.

Groot misverstand

Het blijkt allemaal een groot misverstand, want niet Nederland maar Vlaanderen is dé fietsregio bij uitstek. Al gaat het in Vlaanderen, voor alle duidelijkheid, niet zozeer om het praktische aspect van een voertuig dat je zonder vervuiling van A naar B brengt, maar eerder om bloed, zweet en afzien: het wielrennen.

Dacht ik vroeger het belangrijkste van de sport wel ongeveer te hebben meegekregen door af en toe half duttend een aflevering van de Tour te kijken, sinds ik in Vlaanderen woon blijkt er een hele wereld aan me voorbij te zijn gegaan waarvan ik, of ik het nu wilde of niet, tegenwoordig alle ins en outs ken. Kasseien, klassiekers, Kwaremont. Knecht, klimmer, kopman. Eddy Planckaert, Wout Van Aert, Remco Evenepoel, Lotte Kopecky en natuurlijk held Eddy Merckx, van wie we voor het gemak het dopinggebruik maar even vergeten. Niet de Tour, maar de Ronde van Vlaanderen blijkt de hoogmis van het jaar. Of zoals oud-renner Tristan Hoffman de ronde in een artikel in De Limburger noemde: “De Belgische Elfstedentocht”, met dat verschil dat hij wel elk jaar wordt gereden, coronajaren inbegrepen.

Wie op een café-avond voorzichtig toegeeft wielrennen saai te vinden, wordt getrakteerd op een uitgebreide uitleg over het urenlange tactische spel dat wordt gespeeld door de teams als je goed oplet. En waar op andere plaatsen de kijkcijfers wel degelijk teruglopen, heeft Vlaanderen nergens last van: dit jaar nog keken meer Vlaamse koersfans naar de voorjaarsklassiekers dan ooit. Nee, in Vlaanderen is de nieuwe Netflix-serie Tour de France: Unchained, die het wielrennen weer net zo spannend moet maken voor nieuwe kijkers als de serie Drive to Survive voor Formule 1 deed, overbodig.

Zo geliefd als het wielrennen is, zo moeilijk wordt het de fietser soms gemaakt

Vertaalde die obsessie met wielrennen zich ook maar naar een obsessie met de fiets als gebruiksobject, heb ik al vaak gedacht. Maar zo geliefd als het wielrennen is, zo moeilijk wordt het de fietser soms gemaakt. Krap vijf procent van de Vlaamse fietspaden voldoet aan de normen. Eerlijkheid gebiedt: die werden recent flink verstrengd, maar ook daarvoor voldeed minder dan de helft aan de richtlijnen. Moordstrookje, verwijzend naar het strookje fietspad naast een weg, was niet voor niets Woord van het Jaar in 2018. En op een bagagedrager zitten, blijkt verboden.

In plaats van met de fiets is er een obsessie met de wagen. Om de hoge belastingen in België enigszins acceptabel te maken, heeft het land een reeks belastingvoordeeltjes bedacht. De fiscale bevoordeling van bedrijfswagens is er een van. En het werkt (als het tenminste je doel was om vervuiling te subsidiëren): een kwart van de werknemers heeft in België een bedrijfswagen. Pogingen om de bedrijfswagen af te schaffen of het aandeel terug te schroeven, stranden steevast. Circulatieplannen die auto’s uit steden moeten weren en meer ruimte aan fietsers en voetgangers moeten geven, krijgen telkens te maken met een vocale groep autogebruikers die het liefst de in de jaren zestig gebouwde parkings en snelwegen in steden zouden behouden.

Kentering

Bijna had ik de hoop verloren, tot ik eens in de cijfers dook. Uit onderzoek in 2020 bleek nog dat vijfenzestig procent van de verplaatsingen in Vlaanderen met de auto plaatsvond. Nog geen vijftien procent gebeurde met de fiets. Dat was in 1994, toen het onderzoek voor het eerst werd gedaan, min of meer hetzelfde.

Onderzoek van dit jaar laat een duidelijke kentering zien: achttien procent van de verplaatsingen gebeurt intussen met de fiets, tweeëntwintig procent neemt het liefst de fiets naar het werk. Vlaanderen kruipt richting Nederland, waar de fiets goed is voor ruim een kwart van alle verplaatsingen, maar het fietsgebruik tussen 2018 en 2022 verhoudingsgewijs juist lichtjes daalde. Het woord moordstrookje mag intussen net zo goed in Nederland worden geïntroduceerd. Het aantal gedode fietsers was daar vorig jaar het hoogste in zevenentwintig jaar.

Krijgt de wet van de remmende voorsprong vat op de noorderburen? Het is te hopen dat het land zijn obsessie voor de Formule 1 en Max Verstappen niet vertaalt naar een nog grotere liefde voor de auto als gebruiksobject.