Twee verrassende initiatieven willen de komende weken de grenzen openbreken. Grenzen tussen taal, publiek en programmatoren. Niet toevallig hebben Trouba Train Trip en Borderland Festival hun roots in de wereldmuziek. Net zoals klassieke muziek en jazz leent dit genre zich om publiek aan beide zijden van de grens te bereiken. Straks zingen Arno en Adamo samen in Rijsel, begeleid door een orkest uit de grensstreek.

Vaders en moeders zongen vroeger volop mee met Franse chansonniers. Nu lijkt het wel dat we aan de beide zijden van de taalgrens meer en meer in onze respectieve Latijnse en Angelsaksische wereld zijn gekropen. Zijn we helemaal afgesneden van elkaar? Neen, er zijn genoeg uitzonderingen. Franstalige artiesten als Angèle en haar broer Roméo Elvis krijgen overal airplay. Daarmee lopen ze in het spoor van kunstenaars als Jacques Brel, Arno, Axelle Red of Stromae. Een lange lijst zou je denken. Maar kunnen we nog veel meezingen in de andere regio?

Mainstream met muren

Tip voor een avondje uit met vrienden uit een andere regio: presenteer even populaire lokale groepen aan elkaar. Plezier verzekerd! In juni verkoopt Indochine twee keer het Stade Pierre Mauroy in Villeneuve-d’-Ascq uit. Franse en Waalse fans zullen elke tekstregel meebrullen, twee uur aan een stuk. Vlaamse bands als Clouseau of Niels Destadsbader zorgen in Antwerpen voor uitverkochte sportpaleizen. Het overlijden van Johny Hallyday zorgt in de ene regio voor een schokgolf, in de andere voor een schouderophalen.

In België is de culturele kloof vergroot door de taalwetten en de regionalisering van cultuur en media. Dit is ontspoord. Deze politiek gestuurde evoluties hebben ons voor de lange termijn meer kansen afgenomen dan ze ons hebben bijgebracht. De grensmuur van cultuur en media is na een paar decennia torenhoog geworden. Gelukkig hebben de laatste Vlaamse en Waalse cultuurministers al wat gaten in die muur proberen te boren.

Radiozenders kiezen voor een toegenomen eenheidsworst

Aan Franse zijde zorgt de dwingende regel - al minstens twee decennia - om minstens 40% muziek van eigen bodem te draaien op de Franse zenders voor een grote presentatie van Franse artiesten. Dat zorgt voor diversiteit, zou je denken. Maar de mainstream radiozenders kiezen veelal voor hits en daarmee tegelijk ook voor een toegenomen eenheidsworst. Christine and the Queens is een kwalitatieve act, maar twintig keer op de radio op een dag bij de lancering van een nieuw nummer is van het goede teveel. Onlangs stond ik nog een paar uur op een marktplein in Croix en hoorde ik vijf keer Désenchantée van Mylène Farmer. Franse programmatoren: “Plus est en vous”.

Een mainstream met muren dus: Franstalig België en Noord-Frankrijk zijn muzikaal gericht naar het zuiden, de Vlamingen naar de Angelsaksische muziekwereld. Dit zorgt voor kansen in de grensstreek waar alles nabij is. Werelden kunnen elkaar raken. Hoe talrijk zijn de Vlamingen niet in concertzalen in Roubaix, Tourcoing of Rijsel? Ze mogen op een kwartier rijden “hun” bands aan het werk zien in een intieme zaal. Diezelfde groepen staan de dag erop in de grote Brusselse of Antwerpse zalen. Of al eens op Main Square Arras geweest? Je vindt er voor een deel dezelfde bands als Rock Werchter want de organisator van beide festivals schuift zijn acts door. Maar je staat wel in amper een uur in Arras, en de wijn wordt er geserveerd in een glas.

Hoe specifieker het genre, hoe groter de mobiliteit

Mobiliteit van concertgangers en muziekliefhebbers is er altijd geweest. In een underground concertzaal als The Pit’s worden alle talen door elkaar gesproken, de specifieke genres die er worden geprogrammeerd lokken volk van overal. Jazzliefhebbers pendelen dan weer tussen Tourcoing, Kortrijk en Doornik. De concertzalen De Kreun, Le Grand Mix en l’Aéronef kunnen op een publiek van de andere regio’s rekenen. In De Kreun kwam zo vorig jaar 6% van het publiek uit Frankrijk. Deze concertclubs stemmen ook onderling af. Ook de klassieke festivals en concerten tellen een divers publiek. Hoe specifieker het genre, hoe gemakkelijker de grens wordt overgestoken.

Een mainstreamfestival programmeren én laten vollopen, dat is andere koek. Zo had het sterk publiek ondersteunde Frans-Belgische Heartbeatsfestival van een paar jaar geleden niet de verwachte opkomst. De affiche was een interessante mix die een gedeelde smaak opzocht. Maar acts vinden die populair zijn in alle regio’s zonder tegelijk een dure internationale act te zijn, geen eenvoudige klus.

Status quo doorbreken

Twee initiatieven willen de komende weken op een frisse manier de regionale en muzikale grenzen in vraag stellen. Het Borderland Festival van eind juni is een kleinschalig initiatief waarbij de organisatoren een staalkaart willen presenteren van rootsmuziek uit de grensregio, onder het motto “Meet your neighbours”. Het festival wil een jaarlijkse ontmoetingsplaats worden voor artiesten, publiek en sociaal-ecologische initiatieven uit Vlaanderen, Noord-Frankrijk en Wallonië. Twee dagen lang wordt de site van Bolwerk in Kortrijk ingenomen.

Borderland Festival

Midden mei vindt de Trouba Train Trip plaats, een treinrit van Brussel naar Lille, met tussenstops en concerten in de stations van Enghien, Ath, Tournai, Kortrijk en Lille. Deze muzikale treinrit is één van de vele acties in het Europese project “2020 Troubadours” een project dat wereldmuziek weer onder de aandacht wil brengen van publiek en programmatoren. De troubadour is voor de organisatoren een metafoor voor artiesten die de samenleving willen verbeteren, die dat doen door verhalen te vertellen die ons doen nadenken over hoe de wereld vandaag verandert. Eeuwenlang reisden troubadours zo door Europa om mensen te verrassen en te inspireren.

Op 18 mei verplaatsen groepen als het Orchestre International du Vetex, Rumbaristas, Panienki, Yuriy Gurzhy, Joan Garriga en Madjid Fahem zich dus door onze grensregio. Op het eindstation in Rijsel krijgen ze het gezelschap van Arno, Dick Annegarn en Salvatore Adamo. Daar klinkt straks « Putain, putain, c’est vachement bien, nous sommes quand même tous des Européens ! », begeleid door het Orchestre International du Vetex. Ik kijk er naar uit!

• Trouba Train Trip, 18 mei, Brussel, Enghien, Ath, Doornik, Moeskroen, Kortrijk, Tourcoing, Roubaix, Rijsel - www.facebook.com/2020Troubadours
• Borderland Festival, 22-23 juni - Bolwerk, Kortrijk - www.borderlandfestival.eu