kunst

Simone Albers schildert de natuur zoals je ze niet ziet

Geen lommerrijke bosschage of in de zee dippende zon op de natuurschilderijen van Simone Albers. De kunstenares uit Nijmegen waagt zich aan zwarte gaten en miljoenen jaren oude landschappen. Daarvoor steunt ze op wetenschappelijke inzichten en fossiele vondsten die ze in of rond de doeken verwerkt.

Rondom de twee schilderijen kronkelen takken, met stenen op de uiteinden. Op de grond zijn krijttekeningen gemaakt. Op de doeken zelf lopen lijnen die een zandachtige indruk maken. Simone Albers’ Middle Realm 2 (2025) is een kunstwerk vol visueel rijm, alleen al vanwege het organische lijnenspel. Dan hebben we het nog niet eens gehad over de bodemvondsten – want dat zijn die stenen – en de prehistorische scènes op de schilderijen. Er loopt een mammoet rond en er zwemt een zeedinosaurus. Ergens lijk je oermensen te herkennen.

In films worden al die organismes regelmatig in dezelfde tijd gesitueerd, maar wie zich een beetje in geologie heeft verdiept weet wel beter. Laat Albers daar nou net uitgebreid onderzoek naar hebben gedaan voor The Middle Realm (inderdaad, mét lidwoord), haar solo in tentoonstellingsruimte POST in Nijmegen.

Bij haar voorbereiding op de Middle Realm-serie kwam Albers in contact met amateurwetenschappers die enthousiast speuren naar overblijfselen van het verre verleden. Minutieus “lezen” ze stenen om te zien uit welke lagen ze bestaan en welke tijdperken die mee hebben gemaakt. Albers mocht vondsten lenen van deze verzamelaars, samen met geologische, paleontologische en archeologische objecten uit de collectie van Museum De Bastei in Nijmegen. Veel van die voorwerpen liggen op de vloer rondom de Middle Realm-schilderijen, of op een van de takken eromheen.

Albers vertrok voor haar tentoonstelling vanuit de vraag hoe de aarde een dynamisch en levend systeem is geworden. Welke invloed hebben materie en organismes doorheen de millennia op elkaar gehad? Levende wezens en hun omgevingen zijn nauw verbonden: organismes passen zich aan hun omgeving aan, op hun beurt geven ze vorm aan hun leefgebieden. Sporen daarvan kun je vinden in gesteente dat opgebouwd is uit skeletjes van dieren. Je kunt soms vanuit zo’n steen ontdekken wat het zuurstofgehalte op die plek moet zijn geweest, in die tijd. Als je genoeg informatie hebt over de locatie, kun je zelfs visuele reconstructies maken. Genoeg materiaal voor een kunstenaar om mee aan de slag te gaan.

Versneden en geplakt

Het is niet de eerste keer dat Albers het wetenschappelijke aan het artistieke koppelt. In 2015 maakte ze een reconstructie van een landschap van miljoenen jaren geleden. Samen met een paleobotanist van het natuurhistorisch museum Naturalis in Leiden doorzocht ze wetenschappelijke publicaties om antwoorden te vinden op hoe het landschap eruitzag: was er vulkanische activiteit? Wat was de afstand tot de evenaar? Ze kwam uit bij een tafereel dat ooit hier op planeet aarde moet hebben bestaan maar er bijna buitenaards uitzag.

De reconstructie is ook te zien in POST, maar niet in haar oorspronkelijke vorm. Albers heeft de afbeelding in repen gesneden en over een grote, fossielachtige sculptuur (Animafact I, 2025) gedrapeerd. Zo is het landschap kleiner geworden dan het wezen dat erin rond zou kunnen lopen: typisch Albers.

Het landschap toont ook hoe Albers speelt met schaal, verhouding en waarneming. In Heavy Meta (2018-19), de series schilderijen waarmee ze voor het eerst naam maakte, zet ze microscopische beelden af naast visualiseringen van onbevattelijk grote astronomische fenomenen, zoals zwarte gaten. De afbeeldingen die zulke verschijnselen gemaakt worden, hebben per definitie geen getrouwe schaal. Daarom maakt het niet uit op welk formaat je ze schildert. Waarom zou Albers ze dan niet naast elkaar of door elkaar heen schilderen?

Met zulke wetenschappelijke beelden thematiseert Albers ook het verschil tussen de ruwe, objectieve werkelijkheid zoals ze is en de voorstelling die je ervan kunt maken. Zwarte gaten worden bijvoorbeeld vaak noodgedwongen op papier weergegeven met lijntjes en een draaikolk – het duurde tot 2019 vooraleer de eerste “echte” foto van een zwart gat werd gemaakt, en die lijkt nauwelijks op hoe we het fenomeen vroeger verbeeldden. De (on)mogelijkheden van zo’n weergave speelt een centrale rol in Albers’ kunst.

Tussenwereld

Vergeleken bij haar eerdere werk maken de schilderijen van The Middle Realm een figuratieve indruk, al spreekt Albers zelf liever van “herkenbaar”. Ze is ook veel ruimtelijker gaan werken: kleischilderingen rondom de kunstwerken – sommige vrijstaand, andere aan de muur – geven de tentoonstelling een hechte uitstraling.

Albers geeft de bezoeker de mogelijkheid om te dwalen tussen de verschillende kunstwerken en bodemvondsten. Wat opvalt aan het ene object kan weer een aanknopingspunt zijn om terug te keren naar iets dat je eerder hebt gezien. De kunstenares vertelt dat het maakproces op een vergelijkbare manier werkt: ze verdeelt haar tijd tussen het fysieke maken, het denken en het lezen. Ook als ze een serie op een bepaald moment afrondt, kan ze altijd iets van die ervaring meenemen in een volgende reeks. Onderzoek is nu eenmaal niet lineair, en ook kennis komt niet netjes gestructureerd tot je.

In Albers’ oeuvre waren er al wat aanzetten tot driedimensionaliteit, met beschilderde oppervlaktes die in de ruimte hangen, zoals Transcendental Energies (2018). Ook begon ze vaker vanuit het materiaal zelf te werken, waardoor de schilderijen steeds reliëfachtiger werden. Inmiddels werkt ze met materialen als papier-maché, hout, keramiek en touw. Je zou kunnen zeggen dat de tentoonstelling in POST een tussenwereld is, waarin beelden uit allerlei onderzoeksgebieden en tijdperken bij elkaar komen. Maar ondertussen beweegt Albers zich ook tussen schilder-, beeldhouw en installatiekunst.

Modulair

Diverse vondsten voor Albers’ kunstwerken komen uit haar eigen atelier. Ze recyclet onder meer eerdere kunstwerken. Denk bijvoorbeeld aan de landschapsreconstructie uit 2015: te mooi om weg te gooien, maar het werk hoeft ook niet per se tot in de eeuwigheid in zijn huidige staat bewaard blijven. Albers heeft zich daarom voorgenomen om modulairder te werken, met losse onderdelen die ze in nieuwe vormen kan samenbrengen.

Maar dan werpt zich een nieuwe vraag op: hoe verkoop je een losvast kunstwerk als Middle Realm 2? Albers vraagt zich hardop af of ze dan andere fossielen moet kopen ter vervanging, maar laat direct doorschemeren dat ze dat niet ziet zitten. Dan mis je de persoonlijke verhalen achter de stenen, de emotionele kant van het vinden en verzamelen. Je kunt die verhalen misschien niet direct aflezen uit de vondsten zelf, maar er zijn aanwijzingen. Over eentje staat een doorzichtig bakje. Er zijn objecten bij met wat Tipp-Ex waar een nummertje op staat voor de catalogi waar ze in staan. Daardoor worden ze niet puur natuurhistorische, maar ook culturele objecten: het verleden als mensenwerk.

simonealbers.com. De tentoonstelling The Middle Realm is na een zomerstop weer vanaf 28 augustus te zien op de Nijmeegse locatie van POST, tot en met 14 september 2025.

• Simone Albers