kunst, literatuur Vooruitblik

Onze jonge cultuurjournalisten trekken naar Leeuwarden voor ontdekkingsfestival Explore the North

De zes makers van De Mediakaravaan, het talentontwikkelingstraject van de lage landen, vind je dit weekend in Leeuwarden. Daar brengen ze verslag uit van Explore the North, met extra aandacht voor wat dit ontdekkingsfestival in Friesland zo bijzonder maakt: de samenwerking met Vlaanderen en de kruisbestuiving van literatuur met theater, muziek en alles daartussenin.

Voor we vooruitblikken naar komend weekend, eerst even een flashback naar begin deze maand in de Brakke Grond. Daar kwam De Mediakaravaan samen voor een workshop over culturele verslaggeving door Anne Louïse van den Dool. Wat een boeiende dag: de frisse ideeën en verrassende invalshoeken van de jonge makers vlogen ons om de oren.

Dat belooft voor de artikelen en podcasts die Sien Coolsaet, Thijs Lindhout, Femke van de Griendt, Vera van der Heijden, Joachim Hosten en Nadia Shutova gaan maken over het festival dat van 21 tot en met 23 november plaatsvindt in Leeuwarden: Explore the North. We lopen even door het rijke, veelzijdige en prikkelende programma.

Hoopvol verzet

“Zing, dans en zweet samen met ons de hoop weer tot leven”, klinkt het in een statement van Explore the North. Op die manier wil het festival hoop tussen de puinhopen bieden, wat meteen het thema van de driedaagse ontdekkingstocht in Leeuwarden is. Een deel van het programma kun je dan ook vatten onder de noemer ‘Hoopvol verzet’, met artiesten die hun ritmes, hun woorden en hun hele zijn inzetten als daad van weerstand.

Zes schrijvers – Thorn de Vries, Mees van Rijswijk, Alma Mathijsen, Damaris, Smita James en Maurits de Bruijn – laten hun licht schijnen op verzet, geïnspireerd door mensen als Sinéad O’Connor, die in hun eentje tegen het systeem ten strijde trokken. Opstand is een theatrale audiovoorstelling van Marte Boneschansker, die via gesprekken met klimaatactivisten, feministen en boeren onderzoekt wat mensen beweegt tot actie. De voorstelling is een collectieve, hoopvolle poging om in beweging te komen en het stille midden wakker te schudden. En M. Alberto verweeft poëzie en improvisatie tot een muzikaal essay-gedicht over figuren uit de Caribische canon en onbekende stemmen uit de wereldwijde geschiedenis van het verzet.

Poëzie op het podium

Via M. Alberto loopt een lijntje naar een ander onderscheidend kenmerk van Explore the North: literatuur, en dan vooral poëzie, op de planken. Want volgens het Friese festival beperkt literatuur zich allerminst tot het boek, juist op het podium komen de letteren tot leven.

Getuige Geesten, een komische, muzikale en psychedelische samenwerking tussen Joost Oomen en de Poezieboys. Joost Oomen werkt ook nog samen met Kruidkoek voor een show vol poëtische hits waarop je gerust mag bewegen, en ook de Poezieboys treden nog eens aan met hun Poezienight Friet vs. Patat, die rock-’n-rollpoëzie uit Nederland én Vlaanderen belooft.

Explore the North verwijst nog een ander vastgeroest idee over literatuur naar de vuilnisbak: dat het een individuele zaak zou zijn. In werkelijkheid is het literaire altijd al collectief geweest.

De laatste jaren wordt dit door de opkomst van jonge, nieuwe literaire collectieven opnieuw zichtbaar en verrassend genoeg niet alleen online maar juist offline. Literatuur wordt gezamenlijk gemaakt, geschreven, gespeeld, beoordeeld, beleefd en gelezen en kent allang niet meer de heilige graal van de papieren publicatie als verplicht of zelfs gewenst eindpunt.

Samen met deBuren organiseert Explore the North hierover een miniconferentie: De Collectieve Verbeelding. Vier collectieven die ook elders op het programma van het festival staan – Drie dagen Fris, PANDA, Teletext en Magdalena Collectief – vertellen er hoe ze werken, waar ze mee worstelen en waar de kansen liggen voor hun manier van werken. De presentatie is in handen van Teddy Tops.

Pionierende vrouwelijke stem

Collectief Drie Dagen wekt in Leeuwarden een schrijfster van een paar generaties geleden weer tot leven met De Virginie Loveling Heartbreak Show, een poging om het gevoelige, vernieuwende werk van Loveling in een frisse context naar het heden te brengen.

De pionierende stem is nog zo’n opvallend programmaluik van Explore the North. Naast Loveling maken we ook opnieuw kennis met Ella Wassenaer, die in de jaren vijftig als een van de weinige vrouwelijke Friese dichters het experiment aandurfde. Haar iconische bundel reade runen (1959) werd voor het eerst vanuit het Fries naar het Nederlands vertaald door Zindzi Tillot Owusu en is zopas verschenen bij Pelckmans.

De officiële presentatie vindt plaats tijdens Explore the North, in samenwerking met deBuren. De poëzie van deze vormvirtuoos en pionier is ook te beleven tijdens De herontdekking van Ella Wassenaer. Daarvoor doken vier jonge schrijvers diep in wereld van Wassenaer, om vandaar uit een voorstelling te schrijven waarin ze hun interpretaties van haar werk presenteren. Ze geven een luide stem aan alle vergeten schrijvende vrouwen van toen en nu.

Deze voorstelling is vorig jaar ontstaan in De Verwonderkamer, het jaarlijkse residentieproject van deBuren en Explore the North, waarin Vlaamse en Noord-Nederlandse makers elkaar leren kennen en samen nieuw werk maken. Voor de nieuwe editie van De Verwonderkamer krijgen de deelnemers het boek De laatste dagen van de dorpsgek van Anne-Goaitske Breteler als uitgangspunt. Wat gebeurt er als we ‘gekte’ niet opruimen of wegstoppen, maar proberen haar te verstaan?

Vlaams-Nederlands-Friese samenwerking

Bij veel van de hierboven genoemde programmaonderdelen zag je het al: Explore the North zet fors in op werk uit Vlaanderen én op Vlaams-Nederlands-Friese samenwerking. Zo is er dit jaar de Nederlandse première te zien van Alleen een Wonder van de Vlaamse theatermaker Johannes Lievens en martha!tentatief.

Teletext – het Nederlandstalige electropopduo van Sascha Bornkamp en Leonore Spee – presenteert daarnaast een voorproefje van Geen Therapie. Zij maken werk op het snijvlak van tekst, theater en muziek, en zoeken daarbij naar de emotionaliteit die verstopt ligt in de hoekigheid van het Nederlands. En de band Vieze Meisje (Maya Mertens en Azertyklavierwerke) brengt een rave vol poëzie, humor en performance.

Johannes Lievens, Leonore Spee en Maya Mertens zijn alumni van de Parijse schrijfresidentie van deBuren. Ook de jongste lichting is te zien op het festival met U bevindt zich hier. De achttien aanstormende taaltalenten kregen een coördinaat aan de rand van Leeuwarden. Vanuit deze fixed positions verkenden zij hun omgeving en schreven korte, krachtige verhalen en gedichten. Ze dragen hun verrassende en veelzijdige teksten voor. Op elke festivaldag zien en horen bezoekers telkens zes auteurs.

Tot slot is er naast dit alles nog veel meer te ontdekken op Explore the North: onder meer schrijver Édouard Louis in gesprek met Hans Kesting, Minne Koole en Raoul de Jong, ZEA & drumband Hallelujah Makkum (foto bovenaan) en de internationale ster aja monet. Alle informatie vind je op explorethenorth.nl.

En het verslag van De Mediakaravaan lees en hoor je in december bij de lage landen.

• De Mediakaravaan
• Explore the North