ONTSCHRIJVEN. Het wit in het werk van Elisabeth Tonnard

Dichter en beeldend kunstenaar Elisabeth Tonnard (Leerdam, 1973) debuteerde in 2003 met Let us go then, you and I. T.S. tipp-exed. Uitgevers die zij benaderde, wisten niet wat ze met het manuscript aan moesten: was dit poëzie, was er voor dit Engelstalige werk in het Nederlandse taalgebied een publiek? Hoewel Tonnard aanvankelijk wel degelijk een groot publiek in gedachten had, besloot ze het boek in eigen beheer en in beperkte oplage uit te geven. Het werd gerecenseerd in NRC Handelsblad door Ilja Leonard Pfeijffer – als poëziebundel, zij het “poëzie […] van een type dat ik nog nooit eerder heb gezien”. Via kleinere initiatieven in Nederland en Vlaanderen kwam Tonnard in aanraking met het concept artist’s book en ontdekte ze dat haar werk deels aansloot bij een genre dat vooral in de VS een grote traditie kende.

In 2006 vertrekt Tonnard voor een aantal jaren naar de Verenigde Staten, waar ze een Master of Fine Arts-graad behaalt bij de Visual Studies Workshop in Rochester. Tijdens die opleiding merkt ze dat het werken met boeken, met een mix van tekstuele en visuele elementen, haar op het lijf geschreven is. Let us go then, you and I, waarin het visuele aspect (de spreiding van de woorden op de pagina, het gebruik van de witte ruimte) minstens zo belangrijk is als het tekstuele, krijgt retrospectief een extra dimensie. In één van de eerste kunstenaarsboeken die Tonnard in de Verenigde Staten maakt, Whiteout (2006), gaat zij verder met procedé van het verbergen van (delen van) teksten, een procedé dat ik ontschrijven zou willen noemen.

Eind 2014 toonde het Van Abbe Museum in Eindhoven in een overzichtstentoonstelling het volledige oeuvre van Tonnard. Poëziebundels en kunstenaarsboeken lagen daarbij broederlijk naast elkaar. In de informatiemap bij de tentoonstelling omschreef Tonnard haar eerste boek Let us go then, you and I tegelijkertijd cryptisch en ironisch als “Nederlandse poëzie, in het Engels”. Wie dus een onderscheid zou proberen te maken tussen de dichter en de beeldend kunstenaar op grond van de taal, komt meteen al voor een probleem te staan. Daarbij: in welke taal zijn boeken als Two Impulses en The Invisible Book geschreven? Productiever lijkt het om aan de hand van het procedé van het ontschrijven te laten zien hoe dichter en beeldend kunstenaar in elkaar schuiven. Tonnard is beide, en juist die combinatie maakt haar werk zo interessant.