hartelijk dank, Hind Fraihi, voor uw artikel,
Toch een opmerking, én een suggestie, die laatste niet alleen voor u.

(1) de opmerking.
U schrijft: "Tegelijk is slavernij geen louter Europees gegeven, en het werd ook niet uitgevonden door de Europeanen. De trans-Atlantische slavenhandel was een haast industriële schaalvergroting van praktijken die al eeuwen aan de gang waren. Elke man, vrouw of kind van de tientallen miljoenen die werden vervoerd op de slavenschepen was gevangengenomen en/of verkocht door een Afrikaanse of Arabische tussenhandelaar."

Ik vermoed dat de Europese slavenhandel wél de eerste (en enige) vorm van slavernij was, die op "ras" (huidskleur en gelaatskenmerken) was gebaseerd. Elke vrije zwarte man, vrouw of kind was in die optiek een slaaf die nog niet gevangen genomen was (of die was ontsnapt). Vergelijkbaar met een "maverick". Eerdere vormen van slavernij waren voor zover ik weet niet op uiterlijke lichaamskenmerken gebaseerd.

Ook het feit dat de Europese slavenhandelaars anderen op jacht stuurden om zwarte mensen voor hen te vangen verandert weinig aan hun verantwoordelijkheid.

(2) de suggestie
Er kan nog wat anders gebeuren dan excuses, dan financiële schadevergoeding, en dan het teruggeven van gestolen kunst. En zelfs dan het stoppen van allerlei actuele vormen van uitbuiting.

Ik raad ieder aan op deze website een beetje door te klikken. Onderaan, bij "onze partners", en dan CODART, tot aan het kaartje met het netwerk van musea met kunst uit de lage landen: https://www.codart.nl/guide/museums/?viewmode=map : "The CODART map of museums with significant collections of Dutch and Flemish art includes 765 institutions worldwide."

Wereldwijd? Wat valt op? Geen museum met een belangrijke collectie Nederlandse of Vlaamse kunst in Zuid-Oost Azië (behalve Japan) of Afrika. Geen museum met een belangrijke collectie Nederlandse of Vlaamse kunst in de vroegere Nederlandse of Belgische kolonies.
(Over China gaan we ons geen zorgen maken maar) Waar moet een Congolees (of bij uitbreiding Afrikaan) of een Indonesiër terecht als hij Nederlandse of Vlaamse (of bij uitbreiding Europese) kunst wil zien?

Het heeft geen zin om àlle Afrikaanse kunst naar Afrika terug te sturen. Het is inderdaad zinvol dat we ook in Europa hoogwaardige Afrikaanse kunst kunnen blijven zien. Maar is het niet even zinvol dat Afrikanen in Afrika hoogwaardige Europese kunst kunnen zien? Zijn we bereid om belangrijke stukken uit onze nationale collecties (van het niveau van Van Eyck, Rubens, Van Dyck, Rembrandt, Hals, Vermeer, Ensor, Van Gogh !) aan Afrikaanse musea te schenken ("schenken" staat er, niet "lenen")?
Misschien doet het ons pijn, en wellicht vinden we allerlei loze redenen om het niet te doen ("zijn die Afrikaanse landen en hun leiders wel te vertrouwen, wordt er niet te veel oorlog gevoerd?", alsof dezelfde vragen niet voor Europa gelden), maar het lijkt me een daad (meer dan een geste) die bij echte excuses hoort.

met vriendelijke groet,