kunst

Marijke Pinoy, Gaea Schoeters en Mudel: dit zijn de winnaars van de Ultimas

De Vlaamse Gemeenschap heeft de Ultimas uitgereikt, haar cultuurprijzen voor 2024. De belangrijkste prijs, de Ultima voor Algemene Culturele Verdienste, gaat naar actrice theatermaker en regisseur Marijke Pinoy. Ook in twaalf andere categorieën ontvangen artiesten of organisaties een Ultima voor hun verdiensten in de sociaal-culturele sector.

De Ultima-cultuurprijzen van de Vlaamse Gemeenschap gaan sinds 2003 jaarlijks naar toonaangevende kunstenaars, artiesten, gezelschappen of organisaties. De laureaten, die door een vakjury worden gekozen, ontvangen 10.000 euro en een award ontworpen door Plek35. De winnaar van de Ultima voor Algemene Culturele Verdienste ontvangt 20.000 euro als bekroning van een integrale carrière.

Dit zijn de laureaten per categorie:

Algemene Culturele Verdienste: Marijke Pinoy

Marijke Pinoy is actrice, theatermaker en regisseur met een uitgebreide carrière in film, televisie en theater. Ze speelde mee in films als Het gezin van Paemel (1986), Belgica (2016) en Waarom Wettelen (2024), en vertolkte tv-rollen in onder meer In Vlaamse Velden (2013). In 2024 bedacht ze en speelde ze samen met haar eigen familie de theatervoorstelling Foreverandevergem.

Met de Ultima voor Algemene Culturele Verdienste erkent de jury Pinoy voor haar “uitzonderlijke carrière”. Ze “inspireert generaties, doorbreekt grenzen, bouwt bruggen en geeft kunst een diepere betekenis. Met haar talent, kracht en compassie belichaamt ze wat een cultuuricoon zou moeten zijn.”

Letteren: Gaea Schoeters

Schrijver, scenarist, librettist en journalist Gaea Schoeters maakte naam met onder meer de romans De kunst van het vallen, Zonder titel #1 en Trofee, dat op de longlist stond van de Boon Literatuurprijs en in vijf talen is verschenen. Schoeters maakt deel uit van Fixdit, een Vlaams-Nederlands schrijverscollectief dat streeft naar meer diversiteit in de literaire canon en daarbuiten.

“Gaea Schoeters is een sterkhouder van de Vlaamse letteren, die haar talent ook op de meeste genereuze wijze ten dienste stelt van haar collega’s”, schrijft de jury.

Lees ons opiniestuk van Schoeters, waarin ze de dubbele achterstelling van Vlaamse vrouwelijke auteurs in het literaire circuit aan de kaak stelt.

Podium: Jan Steen

Jan Steen is acteur, theatermaker en pedagoog. Hij heeft decennialang bijgedragen aan de ontwikkeling van het podium en de nieuwe generatie theatermakers.

Uit het juryverslag: “Jan Steen onderscheidt zich door zijn unieke benadering van acteren, waarbij hij de nadruk legt op de autonomie van de acteur en de interactie tussen lichaam, tekst en publiek.”

Film en visuele media: Tim Mielants

Tim Mielants is regisseur en scenarioschrijver. In 2009 zette hij zijn eerste stappen in de Vlaamse televisiewereld. Na zijn succes in Vlaanderen volgden ook internationale producties. In 2019 maakte hij zijn speelfilmdebuut met De Patrick. In 2024 regisseerde hij de Engelstalige film Small Things Like These. Mielants verfilmde ook Wil, de roman van Jeroen Olyslaegers over collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De jury over Mielants: “De jury beloont Tim Mielants voor zijn consequente artistieke keuzes. Zijn nationale en internationale erkenning is geen evidentie, maar het gevolg van een sterk parcours.”

Een bespreking van de film lees je op onze Franstalige site les plats pays.

Roerend en immaterieel erfgoed: Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG), met het project Water & Land

Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) is het kenniscentrum voor het agrarisch erfgoed in Vlaanderen en Brussel. CAG bestudeert de geschiedenis en het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven vanaf het midden van de 18de eeuw tot en met vandaag.

Het CAG werkt onder meer aan het Water & Land-project, een internationaal initiatief dat van 2022 tot 2025 loopt. Daarmee toont CAG volgens de jury “hoe cultureel erfgoed milieu- en klimaatbeheer en -beleid kan inspireren. De maatschappelijke relevantie van dit initiatief is groot.”

Het CAG werkte mee aan twee verhalen uit ons dossier Wat met het platteland?, over het wisselende imago van de boer en over de grote omwentelingen in het boerenbedrijf in Vlaanderen en Nederland.

Amateurkunsten: Villa Voortman

Villa Voortman is een ontmoetingshuis voor mensen met een dubbeldiagnose: een complexe combinatie van middelenmisbruik en psychotische kwetsbaarheid. Mensen die in de reguliere hulpverlening tussen wal en schip zijn geraakt, en vaak kampen met armoede, dakloosheid en uitsluiting.

Uit het juryverslag: “Villa Voortman laat zien hoe amateurkunsten, cultuur en zorg samen kunnen werken. Ze zijn het levende bewijs dat de kracht van mensen, in hun kwetsbaarheid, alles kan overwinnen.”

Architectuur en toegepaste kunsten: Unfold

Unfold is een designstudio uit Antwerpen die bekendstaat om haar innovatieve benadering van ontwerp en productie. De studio werd in 2002 opgericht door Claire Warnier en Dries Verbruggen. Hun gemeenschappelijke visie op design en hun nieuwsgierigheid naar nieuwe technologieën vormen de kern van Unfold.

De jury: “Unfold slaagt erin om met technische virtuositeit op een integere manier traditie, kwetsbaarheid en erfgoed te verbinden.”

Beeldende kunst: Pélagie Gbaguidi

Pélagie Gbaguidi werd geboren in Dakar, Senegal, en heeft Beninse roots. Ze woont sinds 2000 in Brussel, waar ze haar kunst maakt. In haar werk onderzoekt Gbaguidi hoe geschiedenis wordt geschreven. Ze stelt vragen over wie de verhalen schrijft, voor wie ze bedoeld zijn en hoe ze doorgegeven worden.

“Pélagie Gbaguidi’s oeuvre getuigt van een diep historisch bewustzijn”, schrijft de jury. “In kunstwerken die opereren op de grens van beeldende kunst, performance en archiefonderzoek, ontleedt ze sporen van kolonialisme en slavernij.”

Sociaal-cultureel volwassenenwerk: Kif Kif

Kif Kif is een Vlaamse non-profitorganisatie en interculturele beweging die strijdt tegen racisme en ongelijkheid.

De jury noemt Kif Kif “een krachtig platform waar diverse kritische stemmen gehoord worden. Met haar solidaire, laagdrempelige aanpak en oog voor nuance onderscheidt de beweging zich als een verbinder die opkomt voor het algemeen belang.”

Muziek: Martijn Dendievel

Martijn Dendievel is dirigent. Sinds 2018 is hij verbonden aan Symfonieorkest Vlaanderen, waar hij vanaf 2026 chef-dirigent wordt. Sinds het seizoen 2024-25 is hij ook chef-dirigent van de Hofer Symphoniker.

Lof van de jury voor Dendievel: “Zijn muzikale interesse is breed, zijn lezing van zowel het grote repertoire als nieuwe muziek getuigt van intense diepgang. Hij levert daarmee een aanzienlijke bijdrage aan de dynamiek van de klassieke muziek in Vlaanderen én ver daarbuiten.”

Circus: Lieke De Vry

Lieke De Vry is circusartieste en -docente. Ze heeft diepe wortels in de circusgemeenschap. Ze deed auditie voor de Fontys Academy for Circus and Performance Art in Tilburg en volgde daar haar opleiding. Na haar studie ging Lieke aan de slag als docente bij Cirkus in Beweging in Leuven.

Uit het juryverslag: “Lieke De Vry is als onafhankelijke actor de cement binnen een sterke samenwerking. Met haar enorme doorzettingsvermogen toont zij aan dat circus bruggen kan bouwen en veerkracht kan geven aan mensen in de meest moeilijke situaties.”

In een stuk over circus in Vlaanderen en Nederland dat binnenkort op de lage landen verschijnt, lees je meer over De Vry’s project Circus ID.

Digitale kunst: iMAL

iMAL is een kunstencentrum voor digitale cultuur en technologie in Brussel. Sinds de oprichting in 1999 speelt iMAL een pioniersrol in digitale kunst. Het ondersteunt kunstenaars die digitale technologie als medium gebruiken, en helpt hen bij het experimenteren, onderzoeken en ontwerpen.

Motivatie van de jury: “In een tijd waarin de vragen rond technologie steeds groter en complexer worden, is iMAL een noodzakelijke vrijplaats voor denken, creëren en transformeren.”

Publieksprijs: Mudel, met de expo 'Emile Claus. Prins van het luminisme'

Van 27 september 2024 tot en met 26 januari 2025 organiseerde het Mudel (Museum van Deinze en de Leiestreek) de tentoonstelling Emile Claus. Prins van het luminisme: een eerbetoon aan de Vlaamse impressionist Emile Claus (1849–1924). De expo kwam er naar aanleiding van de honderdste sterfdag van de schilder, die honderdvijfenzeventig jaar geleden geboren werd in het West-Vlaamse Sint-Eloois-Vijve.

Kunstenaar Koen Broucke was een van de meer dan 120.000 bezoekers en ondernam een reis door Claus’ fascinerende oeuvre.

• Ultimas