Context bij cultuur in Vlaanderen en Nederland

Publicaties

Context bij cultuur in Vlaanderen en Nederland

Lezen zonder verlichting: de dode hoek van de canon
1 Reacties
Voor abonnees
Canon & co
literatuur

Lezen zonder verlichting: de dode hoek van de canon

Er gaapt een gat van bijna twee eeuwen in de literaire canon van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren: niet één titel die tussen 1658 en 1838 uitkwam, haalde de lijst. Dat wijst volgens de kenners van de achttiende eeuw op een fundamenteel probleem: een literaire canon verruimt het beeld van de (Nederlandse) letterkunde niet, maar verengt het. De dixhuitièmisten willen niet alleen meer aandacht voor de literatuur van hun eeuw, maar vragen in het algemeen ook meer oog voor pluriformiteit.

Verder lezen?

Dit is een artikel waarvoor je moet betalen. Koop dit artikel of neem een abonnement om toegang te hebben tot alle verhalen van de lage landen.

€3

€10

€4/maand

JefVanStaeyen

Kan het zijn dat het Luc Devoldere was, die stelde dat de boeiendste kant van een canon de discussie over de canon is?
Deze tekst is alleszins een mooi bewijs ervan. De auteurs verbazen zich terecht over de afwezigheid van een zeer lange achttiende eeuw in de canon die de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren opstelde. Het lijkt inderdaad onwaarschijnlijk dat tussen 1658 en 1838 in de Nederlanden geen enkel werk is geschreven dat intrinsiek kan dingen met elk van de negentien werken die vóór 1658 zijn geschreven. Het lijkt er meer op dat men die achttiende eeuw in de (zuidelijke) Nederlanden liefst vergeet.
Een terechte tekst dus, maar waarin ik over één, overigens in het betoog niet ter zake doende bewering struikel. "Aangezien theater ook altijd ofwel poëzie of proza is", staat er.

Bedoelen de auteurs dat theater ofwel rijmt, en dus poëzie is, ofwel niet, zodat het proza is? Dát lijkt me pas een bizarre tweedeling, want theater verschilt meer van proza en poëzie, dan proza en poëzie van elkaar verschillen.

Het ideaalbeeld van proza is (behoudens voor redevoeringen) een één-tot-één relatie. Eén schrijver schrijft een tekst, die door elk van de lezers in eenzaamheid gelezen wordt. Dat is: alsof er geen andere lezers zijn. Elk kiest bovendien het moment waarop hij schrijft, c.q. leest. We weten wel dat er wat ruis zit op dat ideaalbeeld, want er zijn ook redacteurs, uitgevers, critici, boekhandelaars, vrienden, en andere schrijvers en lezers, maar desalniettemin zet de lezer zich bij het lezen in de één-tot-één relatie die de schrijver voor hem heeft bedacht.

Poëzie is wat paradoxaler, want enerzijds zijn de inhoud en de vorm, door hun dichtheid, veelal intiemer dan proza, wat de één-tot-één-relatie kan versterken, maar anderzijds wordt poëzie ook publiek gelezen. Voor poëzie bestaan er voordrachtavonden en poëziezomers, poëzie wordt uit het hoofd geleerd, en verzen worden al wat makkelijker geciteerd dan zinnen uit een proza-tekst (zelfs als ze niet rijmen, want tussen droom en daad..). Poëzie wordt op gevels geschilderd (of op de onderkant van opengaande bruggen, cf. de Londenbrug in Antwerpen). Poëzie heeft daarmee soms een publiek, een collectief karakter dat proza niet of heel zelden heeft.

Toch moet gesteld dat poëzie, net als proza, op zichzelf kan bestaan: één schrijver, één lezer.
Theater niet.
Theater is als bladmuziek. Behalve voor de zeer deskundige lezer, bestaat theater slechts wanneer andere kunstenaars de tekst onder handen nemen, en van de theatertekst theater maken. Allicht houdt dat in, maar dan niet voor de achttiende, maar voor de twintigste of eenentwtingste eeuwen, dat er misschien ooit een filmscript in de canon mag komen. Waarbij we, inderdaad, bij de terechte kritiek van de dixhuitièmisten zijn, die het canon-keurslijf nogal dwingend vinden.

Aanmelden

Registreer je of meld je aan om een artikel te lezen of te kopen.

Sorry

Je bezoekt deze website via een openbaar account.
Je kunt alle artikelen lezen, maar geen producten kopen.

Belangrijk om weten


Bij aankoop van een abonnement geef je toestemming voor een automatische herabonnering. Je kunt dit op elk moment stopzetten door contact op te nemen met emma.reynaert@onserfdeel.be.