de franse nederlanden, kunst

Het Musée du Dessin in Gravelines huisvest liefst 28.000 prentkunstwerken

In Gravelines (Grevelingen) is het Musée du Dessin et de l’Estampe originale een unieke aanrader in de grensregio. En dus ook een niet te missen halte in onze Passage-reeks.

Het is alsof de tijd hier stil is blijven staan. Dat heeft te maken met de vestingen uit de tijd van Karel V. Nog steeds wordt de Arsenalsite door hoge groene dijken gescheiden van het charmante stadje Gravelines. Eens je de toegangspoort voorbij bent waan je je helemaal weg uit de stad. De Franse tuinen met hun beelden zijn een ideale plek voor een wandeling. Een aantal gebouwen uit de zestiende tot achttiende eeuw getuigt nog van de militaire functie van deze site: het oude wachthuis dat de soldaten een dak boven het hoofd bood, het kruitmagazijn voor de artillerievoorraden, de kazematten…

Het is een passende setting voor een bijzonder museum, het Musée du Dessin et de l’Estampe originale. Origineel is het museum in elk geval. Buiten de kabinetten voor grafische kunst in een aantal musea zijn er geen andere instellingen die specifiek gewijd zijn aan prentkunst. Het gaat om een druktechniek waarbij een werk eerst wordt uitgevoerd, gegraveerd en ingeïnkt op een houten, koperen of stenen plaat, waarna het met een pers wordt afgedrukt. 88 procent van de werken in het museum zijn prenten. “We overwegen dan ook om onze naam te veranderen en ons te profileren als museum voor prentkunst”, zegt Virginie Caudron, de directrice van het museum.

Het Musée du Dessin werd opgericht in 1982 op initiatief van de zogeheten Groep van Gravelines, opgericht door enkele kunstenaars die collectieve tentoonstellingen in de stad organiseerden. De groep, met eerst schilder Arthur Van Hecke en dan beeldhouwer Charles Gadenne als voorzitters, wilde actuele kunst onder de aandacht brengen. Om fondsen in te zamelen werd aan kunstenaars voorgesteld om voor de vereniging een koperplaat of een lithografische steen te graveren. De vereniging zou het afdrukken dan voor haar rekening nemen. Het was een manier om het werk van de kunstenaars beter te verspreiden, wat indirect de oriëntering naar de prentkunst deed ontstaan. Nochtans was het museum oorspronkelijk bedoeld voor grafische kunst in het algemeen.

Picasso, Hokusai en Rothchild

Tegenwoordig bevinden zich in Gravelines ongeveer 28.000 werken. “We draaien in grote mate op basis van donaties”, legt de directrice uit. “Doneren wordt vergemakkelijkt door de specificiteit van prentkunst. Het is een kunstvorm die bedoeld is om gedeeld te worden en die bijgevolg toegankelijker is.” Enkele namen die bij het grote publiek zeker bekend in de oren zullen klinken zijn Goya, Dürer, Picasso of Hokusai. Maar hun werken krijg je niet per se allemaal te zien tijdens je bezoek. Prentkunst is zeer kwetsbaar voor licht. Daardoor worden werken telkens slechts zes maanden aan een stuk tentoongesteld. Je krijgt in dit unieke museum dus een (on)permanente collectie te zien, waarin werk van Félix Vallotton bijvoorbeeld tentoongesteld kan worden in combinatie met werk van Claude Mellan of Stanley William Hayter.

De vaste tentoonstelling wordt aangevuld met tijdelijke exposities. Nog tot mei loopt een expo gewijd aan Judith Rothchild, een echte must-see. Met haar Lumières noires toont ze adembenemende stillevens naast landschappen en scènes in de stijl van Edward Hopper. In de tweede tijdelijke tentoonstelling, met werk van Jean-Pierre Velly, staat groei centraal. Alles samen worden zo meer dan tweehonderd werken tentoongesteld.

De tweejaarlijkse ophangingswissel stelt het museum, dat jaarlijks elfduizend bezoekers trekt, voor een bijzondere logistieke uitdaging. De nieuwsgierigen die hier naartoe komen krijgen ook een inleiding over de weinig bekende prentkunst en de techniek erachter. Zo wordt bijzondere aandacht besteed aan de technische aspecten, met voorbeelden van persen, en krijgt de bezoeker uitleg over de verschillende stappen in het proces. “Prentkunst wordt vaak geassocieerd met Japan, maar ze omvat zoveel meer. Het is belangrijk om dat te verduidelijken.” Er zijn ook workshops waarvoor je vooraf moet reserveren. Zo kunnen bezoekers concreet kennismaken met de graveerkunst.

Grensoverschrijdende relaties

De van nature internationale prentkunst heeft een perfecte stek gevonden in Gravelines, een stad met een uitgesproken grenskarakter. Lange tijd was het de laatste stad op het grondgebied van de Spaanse Nederlanden. Vandaag wordt Gravelines, net als andere steden langs de Noordzeekust, geconfronteerd met de stroom vluchtelingen die Engeland willen bereiken, aan de overkant van het Kanaal. Kunst geniet een grotere bewegingsvrijheid. Virginie Caudron, die sinds 2017 de museumdirectie voor haar rekening neemt, heeft zich tot doel gesteld om de relaties met België en Nederland beter uit te bouwen.

“Zo’n 7 procent van onze bezoekers komen uit België. Vaak zijn dat mensen met een grote interesse voor grafische kunst. Ik heb meermaals tentoonstellingen van Belgische kunstenaars georganiseerd: Jan van der Straet in 2017, Frank Masereel en Olivier Deprez in 2018, Charley Case in 2019… Momenteel werken we aan een tentoonstelling over het intimisme. Daarbij zal er aandacht zijn voor de contacten tussen Franse en Belgische graveerders in de negentiende eeuw. Het is dus met plezier dat we onze relaties met België verder uitbouwen.”

Reden te meer om dit charmante museum te gaan ontdekken in een stad met tal van andere troeven, van historisch erfgoed tot een reconstructie op ware grootte van een zeeschip van Lodewijk XIV.

• Gravelines
• Grevelingen
• Musée du Dessin et de l’Estampe originale