De literaire canon ruimt plaats voor vrouwelijke auteurs, jeugdliteratuur en egodocumenten
Vijf jaar na de vorige editie herziet KANTL haar lijst met vijftig essentiële werken uit de Nederlandstalige literatuur. De nieuwe lijst is de meest diverse tot nog toe.
Virginie Loveling erin, Jan Wolkers eruit. Idem voor Anne Frank en F. Bordewijk, of Annie M.G. Schmidt en Gerrit Achterberg. De nieuwe literaire canon die de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren (KANTL) vandaag voorstelde, bevat negentien werken die er in de vorige edities niet in stonden, waaronder zeven titels van vrouwelijke auteurs en een van een Curaçaos schrijver (Frank Martinus Arion). De lijst met vijftig essentiële werken uit de Nederlandstalige literatuur is daarmee de meest diverse ooit.
Nog opvallende veranderingen: met Pluk van de Petteflet (Annie M.G. Schmidt) en Het achterhuis (Anne Frank) zijn in deze canon voor het eerst kinder- en jeugdliteratuur en egodocumenten opgenomen. De commissie ruimde ook plaats voor werken van auteurs die de afgelopen vijf jaar overleden zijn. Dat zorgde voor één nieuwkomer: Bezonken rood, van de in 2022 overleden Jeroen Brouwers.
Op een vlak werden de criteria aangescherpt: auteurs mogen voortaan niet langer tweemaal in de lijst voorkomen. Waar Joost van den Vondel in 2020 nog met twee werken in de canon prijkte, is in deze update alleen zijn toneelstuk Lucifer behouden. Van Hugo Claus is De Oostakkerse gedichten nog in de lijst terug te vinden, maar is magnum opus Het verdriet van België geschrapt.
Poëzie vindt relatief ruim ingang in de lijst, met nieuw opgenomen werk van Anna Bijns (Refreinen), Herman Gorter (Mei), Paul van Ostaijen (Bezette stad) en Herman de Coninck (Met een klank van hobo).
Dit is de nieuwe literaire canon
Titels in het vet zijn nieuw opgenomen, titels in vet en cursief zijn van auteurs die nog niet eerder in de canon stonden:
- Liederen / Hadewijch (ca.1240)
- Van den vos Reynaerde / Willem die Madocke maecte (ca.1260)
- Moriaen (ca. 1275)
- Karel ende Elegast (voor 1325)
- Beatrijs (voor 1374)
- Lanseloet van Denemerken (omstreeks 1400)
- Gruuthuseliedboek (ca. 1400)
- Elckerlijc (tweede helft 15de eeuw)
- Mariken van Nieumeghen (begin 16de eeuw)
- Refreinen III / Anna Bijns (1567)
- Sinnepoppen / Roemer Visscher & Anna Roemers Visscher (2 de ed., 1620)
- Spaanschen Brabander / G.A. Bredero (1617)
- Gedichten / P.C. Hooft (1636)
- Lucifer / Vondel (1654)
- Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart / Betje Wolff en Aagje Deken (1782)
- De Leeuw van Vlaanderen / Hendrik Conscience (1838)
- Max Havelaar / Multatuli (1860)
- De kleine Johannes / Frederik Van Eeden (1885)
- Rijmsnoer om en om het jaar / Guido Gezelle (1897)
- Mei / Herman Gorter (1889)
- Het gezin van Paemel / Cyriel Buysse (1903)
- Het vader-huis / Karel van de woestijne (1903)
- Van oude menschen, de dingen, die voorbijgaan / Louis Couperus (1904)
- Een revolverschot / Loveling (1911)
- Pallieter / Timmermans (1916)
- Dichtertje – De uitvreter – Titaantjes / Nescio (1918)
- Bezette stad / Paul van Ostaijen (1921)
- Het leven en de dood in den ast / Stijn Streuvels (1926)
- Eva / Carry Van Bruggen (1927)
- Kaas / Elsschot (1933)
- Nieuwe gedichten / Nijhoff (1934)
- Elias of het gevecht met de nachtegalen / Maurice Gilliams (1936)
- Houtekiet / Gerard Walschap (1939)
- Parken en woestijnen / M. Vasalis (1940)
- De avonden / Gerard Reve (1947)
- Het achterhuis / Anne Frank (1947)
- Oeroeg / Hella S. Haasse (1948)
- De Kapellekensbaan – Zomer te Ter Muren / L.P. Boon (1953)
- Het levend monogram / Ida Gerhardt (1955)
- De Oostakkerse gedichten / Hugo Claus (1955)
- Het bittere kruid / Marga Minco (1957)
- Het boek Alfa / Ivo Michiels (1963)
- Nooit meer slapen / W.F. Hermans (1966)
- Het jongensuur / Andreas Burnier (1969)
- Pluk van de Petteflet / A. M.G. Schmidt (1971)
- Dubbelspel / Frank Martinus Arion (1973)
- Met een klank van hobo / Herman de Coninck (1980)
- Bezonken rood / Jeroen Brouwers (1981)
- Hersenschimmen / J. Bernlef (1984)
- De ontdekking van de hemel / Harry Mulisch (1992)
Leidraad
De nieuwe lijst komt er tien jaar na de eerste voorstelling van de literaire canon, en vijf jaar na de eerste herziening. In 2022 stelde KANTL met enkele partners een lijst van honderd werken samen, na een brede bevraging bij lezers en liefhebbers van de Nederlandstalige literatuur binnen en buiten het Nederlandse taalgebied.
Met de canon wil de commissie tonen welke boeken in Vlaanderen als onmisbare werken uit de Nederlandstalige literatuur worden beschouwd: eeuwenoude werken die ons literaire verleden hebben vormgegeven of nieuwere titels die zijn uitgegroeid tot recente klassiekers. De selectie moet een leidraad vormen voor leerkrachten, leesclubs, bibliothecarissen, uitgevers, cultuurministers, televisiemakers en andere lezers, aldus de KANTL.
Om kans te maken op een plek, moet een werk oorspronkelijk in het Nederlands zijn geschreven, moet het minstens 25 jaar geleden zijn gepubliceerd, en moet de auteur zijn overleden.
Sinds 2020 telt de canon 50+1 titels. De extra “blinde vlek” in de lijst, blijft voorlopig leeg en is volgens de commissie een symbool voor de veranderlijke staat van de selectie: de canon is niet in steen gebeiteld, maar staat open voor debat.
De editie van 2025 werd opgesteld door een achtkoppige commissie, die bestaat uit auteur Erik Vlaminck (voorzitter), journalist Kristien Bonneure, historicus Lieke van Deinsen, historicus Veerle Fraeters, auteur Leen Huet, auteur Annelies Verbeke, KANTL-directeur Judith Van Doorselaer en KANTL-medewerker Thomas Van der Goten.
De bekendmaking vond plaats tijdens het literaire festival KANTeLing in en rond het kasteel van Beauvoorde, en werd live uitgezonden via het Klara-programma Pompidou.
Breder toegankelijk
Op de geüpdatete site literairecanon.be is een overzicht met toelichting te vinden van de vijftig titels, en via deliterairecanonindeklas.be wordt interactief voorleesmateriaal voorzien.
De canonwerken worden auditief ontsloten door de Luisterpuntbibliotheek, en Cultuurconnect zal de werken via de bibliotheken aanbieden als uitleenbaar e-book.
In het voorjaar van 2026 verschijnt bij uitgeverij Lannoo een publieksboek met duiding bij de werken en uitgelichte fragmenten.
Geef een reactie
Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.