In minstens één grote stad moet op het centrale plein een Standbeeld voor de Onbekende Leerkracht worden opgericht, schrijft hoofdredacteur Hendrik Tratsaert in zijn woord vooraf bij het onderwijsnummer van de lage landen.

Er is een prozaïsche reden om goed onderwijs belangrijk te vinden: je brengt statistisch gezien veel tijd van je jonge leven op de schoolbanken door. Tijdens je vormende jaren kan die tijd maar beter zinnig worden ingevuld. Het is immers bekend – dit is minder prozaïsch – dat zinvol werk de sleutel tot je identiteit vormt en tevredenheid schept met wie je bent en wat je doet. Voor je opleiding geldt hetzelfde, want laat die nu net de kans verhogen op dat boeiende werk.

Vandaag zijn er redenen tot ongerustheid omtrent dat onderwijs: België en Nederland zakten het voorbije decennium op de OESO-lijst van het opleidingsniveau per land. Dan heb je nog de PIRLS-resultaten naar leesvaardigheid in het vierde leerjaar: dramatisch, vooral in Vlaanderen. Ik wilde er onwillekeurig niet aan denken dat ik in het zesde leerjaar elke week een opstel moest schrijven, maar deed het toch. Met een vorm van uitgestelde dankbaarheid.

Dan is er het lerarentekort, er is afnemende taalvaardigheid en er is minder maatschappelijk draagvlak voor kennisoverdracht en de maatstaven die men daarbij mag hanteren. Lees ook: als de ouders vinden dat het anders moet, is de leraar of de school vaak de pineut. Ik heb maar zelden kennisgenomen van zo’n houding als het gaat over het nut van politie of brandweer.

Vrijwel iedereen herinnert zich wel een leraar of onderwijzer (m/v) die je de liefde voor en het nut van een bepaald vak bijbracht

Onderwijs is een veelkantig fenomeen en dus zijn de problematieken dat ook. In ons uitgelichte dossier ‘School maken’ leggen we er enkele onder de loep. Een Nederlandse en een Vlaamse onderwijsexpert zeggen in het openingsartikel als uit één mond: kennis, kunde en basisvaardigheden verdienen een herwaardering. De lat moet dus omhoog. Tegelijk zijn ze niet blind voor de snel veranderende samenleving: “Onderwijs kan niet compenseren voor alles wat misloopt in de maatschappij. Maar scholen hebben wel de morele plicht om het te proberen.”

Je leest ook een pleidooi voor de hogescholen, waar praktische kennis en handvaardigheden evenzeer aan een herwaardering toe zijn – niet alleen theoretische kennis telt. De toeloop in het kunstonderwijs in Vlaanderen is een teken des tijds: het is een positieve keuze geworden. Het dossier ‘School maken’ besluit met een historisch stuk op Nederlandse leest: de overheid heeft zichzelf op een te grote afstand van het onderwijs geplaatst, en dat heeft ernstige gevolgen.

Je zult mij alvast niet vinden in het kamp dat de overheid onmiddellijk met de vinger wijst. Alle tenoren moeten meewerken, dus ook de ouders, schooldirecties, de uiteenlopende onderwijsvormen, de media en de politiek. Er is een groeiend bewustzijn dat onderwijs opnieuw prioriteit nummer één moet worden. De complexiteit van de materie mag een daadkrachtig beleid met een overeenkomstig budget niet in de weg staan. Het gaat over onze toekomst en de bouwstenen die daarvoor nodig zijn. Vrijwel iedereen herinnert zich wel een leraar of onderwijzer (m/v) die je de liefde voor en het nut van een bepaald vak bijbracht. “Il faut cultiver notre jardin.” Laten we onze tuin cultiveren en ons concentreren op wat beter kan, stelde het hoofdpersonage Candide filosofisch in de beroemde roman van Voltaire. Zijn oproep beantwoorden doe je niet alleen. Ik stel voor om in minstens één grote stad op het centrale plein een Standbeeld voor de Onbekende Leerkracht op te richten. Hij/zij is het die ons mee heeft opgetild.

Er is een groeiend bewustzijn dat onderwijs opnieuw prioriteit nummer één moet worden

Het onderwijsdossier beslaat slechts een vijfde van dit nummer. Je treft er opnieuw een plejade van rijk gestoffeerde artikelen in aan. Of het nu gaat om een vergelijking tussen de Nederlandse en de Vlaamse canon (met de polemische titel ‘Vaderlandse verdwazing’) of tussen het Nederlandse en het Vlaamse theater, en hoe die nader tot elkaar kunnen komen (maar dat niet altijd doen). Over waarom de IJzeren Rijn zijn rails niet vindt. Over bang zijn voor boze vrouwen in de kunsten, en waar die angst vandaan komt. Let ook op de stukken over de staat van de literatuur. Het artikel over hoe jongeren aan informatie over boeken komen, is veelbetekenend en sluit aan bij het uitgelichte dossier.

De speciale editie in boekvorm die ik in het vorige nummer aankondigde, zag inmiddels het licht onder de titel De Lage Landen anno 2050. Een verleden met toekomst. Op 22 juni, bij het Nederlandse staatsbezoek aan België, overhandigde ik het boek aan beide vorstenparen. Dankzij enkele van onze beste pennen bevat deze bundel genoeg stof tot nadenken over de toekomst van België en Nederland, mét een terugblik op het al dan niet verenigde verleden van de twee landen. Laten we hopen dat niet alleen onze achterban die boodschap tot zich neemt, maar ook de beleidsmakers.

Wie al abonnee is, kreeg dit mooie kleinood als een getrouwheidsbonus in de bus. Wie zich voor 1 oktober abonneert, krijgt het boek erbovenop. Omdat huidige en toekomstige lezers ons genegen zijn. Zeg nu zelf: dit klinkt toch als het perfecte idee om een vriend of vriendin blij te maken?