Atelier Cultuur verenigt culturele spelers uit Vlaanderen, Wallonië en (Noord-)Frankrijk. De beweging schrijft een open brief waarin ze vraagt om cultuur weer een plaats te geven in het grensoverschrijdende Interreg-programma.

Het Europese programma Interreg gaat een nieuwe periode in: 2021-2027. Het is tot op vandaag een van de belangrijkste financiële instrumenten om grensoverschrijdende samenwerking concreet vorm te geven. De doelstellingen en strategieën voor deze nieuwe periode worden vastgelegd en het programma begint stilaan vorm te krijgen. Er zal gestreefd worden naar een competitiever en intelligenter Europa, de overgang naar een koolstofvrije economie moet worden voorbereid, Europa moet socialer en inclusiever worden en Interreg moet een beter bestuur krijgen.

Maar krijgt cultuur ook weer een plaats in dit belangrijke Europese programma? Sinds vorige periode, 2014-2020, was cultuur in feit verdwenen uit het Interregprogramma. Terwijl dat in de eerste programma’s een prominente plaats had. Men had al enkele keren de indruk gewekt dat cultuur tijdens deze nieuwe periode weer op het programma zou staan, maar is dat ook zo? En krijgt het dan een volwaardige plaats of wordt het eerder flankerend?

Atelier Cultuur

Het Atelier Cultuur is een beweging die sinds 2018 mensen uit (Noord-)Frankrijk, Vlaanderen en Wallonië, die werkzaam zijn in het culturele veld, samenbrengt en cultuur weer in het hart van de grensoverschrijdende samenwerking wil plaatsen. Het is de bedoeling van het Atelier Cultuur om de culturele actoren opnieuw met elkaar in verbinding te brengen, de verschillende problemen met elkaar te bespreken en de positie van cultuur te versterken. Er worden werkgroepen gevormd waarin specifieke problemen worden besproken en waaraan ook politici kunnen deelnemen.

Het “Atelier Cultuur”, dat ook de steun krijgt van de Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai, wil aantonen dat cultuur een belangrijke factor is in de grensoverschrijdende samenwerking en een van de belangrijkste middelen om de samenwerking over de grenzen heen te stimuleren. En dat cultuur dus niet mag ontbreken in het nieuwe Interreg-programma. Hij heeft daarom recent een Open brief gestuurd naar iedereen die een rol speelt in het vastleggen van de contouren van dit grensoverschrijdende programma.

OPEN BRIEF

CULTUUR & INTERREG VI FRANCE-WALLONIE-VLAANDEREN

Wij zijn klaar! Nous sommes prêt.e.s!

Geachte,

Cultuur ligt opnieuw op de gesprekstafel voor het opmaken van het Interreg VI programma France- Wallonie-Vlaanderen. Dat mochten we vernemen tijdens het online event voor de 30ste verjaardag van Interreg France-Wallonie-Vlaanderen. Dat is hoopgevend nieuws! Interreg is immers een cruciaal instrument om voort te bouwen aan een grensoverschrijdend burgerschap.

Met dit schrijven vragen we om ‘cultuur’ als volwaardige prioriteit in het Interreg VI-programma France-Wallonie-Vlaanderen op te nemen. Naast de belangrijke economische, ecologische, sociale en maatschappelijke ontwikkelingen, is cultuur in de brede betekenis onontbeerlijk voor de uitstraling en ontwikkeling van de grensregio’s in komende jaren.

We pleiten ervoor dat cultuur niet herleid wordt tot haar ’transversale’ kwaliteiten maar vragen aandacht voor de rol van de kunstenaar, de tewerkstelling binnen de volledige sector en de rol van culturele evenementen voor het samenhorigheidsgevoel bij een breed publiek.

CULTUUR IS BROODNODIG VOOR GRENSOVERSCHRIJDENDE DYNAMIEK

Door cultuur in te schrijven als prioriteit geeft u culturele actoren de gelegenheid om deel te nemen aan het volledige instrumentarium, van de grote Interregprojecten en de projectenportefeuilles tot de microprojecten die een ideale formule zijn voor kleinere initiatieven. We hopen de culturele grensoverschrijdende dynamiek die eerder aanwezig was in de grensregio’s zo weer nieuw leven in te blazen.

Met het schrappen van cultuur uit Interreg V, is de grensoverschrijdende samenwerking binnen de sector in deze zone zo goed als weggevallen. Immers, voor hun beleidsplannen zijn de cultuurhuizen in de grensregio’s afhankelijk van nationale en/of stedelijke reglementen, die niet of te weinig zijn aangepast aan grensoverschrijdende noden. Ook Europese cultuursubsidies (vb. Creative Europe) voorzien niet of ontoereikend in de noden van grensoverschrijdende samenwerking.

ONS NETWERK IS KLAAR

Vandaag is de urgentie om kunst en cultuur terug op de grensoverschrijdende agenda te plaatsen, o.m. af te lezen uit vernieuw(en)de initiatieven langs de Frans-Belgische grens.

Cultuurhuizen delen de ambitie om opnieuw grensoverschrijdend samen te werken met zowel culturele partners als crossectoraal met partners uit socio-economische sectoren, onderwijs, toerisme, onderzoek, etc... We willen onze expertise om mensen te mobiliseren en te sensibiliseren grensoverschrijdend inzetten voor participatieve projecten, ontmoeting en uitwisseling, gezamenlijke artistieke creatie en presentatie, onvergetelijke exposities, buurtprojecten, innovatieve digitale toepassingen, ingrepen in de publieke ruimtes etc... We brengen onze belangrijkste doelgroepen en stakeholders over de grens samen: de talrijke deelnemers, toeschouwers, medewerkers en vrijwilligers en de theatermakers, beeldende kunstenaars, audiovisuele kunstenaars, muzikanten, schrijvers en choreografen die met hen aan de slag gaan.

Vorig jaar werd een nieuw grensoverschrijdend netwerk opgericht – Atelier Culture - dat Franse, Vlaamse en Waalse cultuurspelers in en rond de Eurometropool verzamelt rond 3 pijlers:

• KENNIS MAKEN - échte ontmoetingsmomenten die de kennis van het grensoverschrijdende culturele landschap centraal zetten (vb ‘hour culture’, ‘coup de coeur’, ‘eurometropoliscafé)

• VERBINDEN – nieuwe grensoverschrijdende alliantes verbinden bestaande huizen en projecten met bovenregionale allure, zoals festivals Intersections, Lille3000, Next, Bosfestival, traject Kortrijk Culturele Hoofdstad 2030, Het Blauwe Park, Latitudes Contemporaines, Influx, Europese burgerruimte van de Eurometropool, Open Sites, Kortrijk Creativity Week, e.a.

• VERDUURZAMEN – structurerende werkgroepen vanuit specifieke professionele noden: werkgroep Vlaamse-Waals-Franse musea, overleg kunstenaarstatuut, private en publieke financiering voor samenwerkingsprojecten, communicatie en publiekswerking...

CULTUUR IS HARD GETROFFEN

Vandaag is Cultuur één van de hardst getroffen sectoren van de coronacrisis. Gigantische verliezen leiden tot dramatische gevolgen voor de kunstenaars en voor de tewerkstelling in de volledige sector. Bovendien is de maatschappelijke functie van cultuur weggevallen, wat rampzalig is voor de leefbaarheid en solidariteit binnen gemeenschappen.

Het Europees Comité van de Regio’s riep begin februari 2021 op naar meer steun voor de culturele en creatieve sector. Europees commissaris voor Innovatie, Onderzoek, Cultuur, Onderwijs en Jeugd Mariya Gabriel bevestigt (04/02/2021) “We moeten ons uiterste best doen voor de culturele en creatieve sectoren, die bijzonder hard getroffen zijn door de pandemie. Steden en regio’s zijn daarbij onze beste bondgenoot. Als wij de handen ineenslaan, kunnen wij ervoor zorgen dat cultuur een sleutelrol kan en zal spelen in de totstandbrenging van een groener, dynamischer en veerkrachtiger Europa.”

INTERREG IS EEN ACCELERATOR VOOR LOKALE FINANCIERING

Of de steden en regio’s in de grensregio’s effectief ook brede grensoverschrijdende kunst- en cultuurprojecten zullen steunen, hangt af van de cofinanciering die hiervoor vanuit Interreg kan vrijgemaakt worden. Naast de eerder aangegeven tekorten aan middelen voor grensoverschrijdende cultuurprojecten binnen nationale en Europese reglementen, valt immers ook binnen de relanceplannen weinig aandacht voor grensoverschrijdende doelstellingen.

Nochtans blijven artistieke en culturele samenwerkingsprojecten van vitaal belang voor de ontwikkeling van deze grensregio. Er is voor ons geen reden om de vele onderzoeksresultaten en beleidsdoelstellingen die getuigen van de essentiële rol van cultuur, niet ten volle aan te wenden voor het wegwerken van de landsgrenzen en de ontwikkeling van die regio’s die nog steeds geconfronteerd worden met de achterstandspositie vanwege de grensligging.

CULTUUR MAAKT EEN RELANCE MOGELIJK

Cultuur is een essentiële vector om de grensregio nieuw en duurzaam leven in te blazen:

• Europa ziet steden en regio’s als unieke experimenteerruimtes voor nieuwe toepassingen en ontwikkelingen. Kunst, creatie en creativiteit staan hierin centraal. Bovendien heeft cultuur de bijzondere kracht om een ze breed mogelijk publiek te betrekken in die dynamiek. Tenslotte kan cultuur tot ver buiten de grensoverschrijdende regio als vuurtoren aangeven dat ook perifere grensregio’s richtinggevend en trendsettend kunnen zijn, als broedplek voor nieuw talent en onwikkeling, naast de gebruikelijk aangenomen nationaal centrale grootsteden en metropolen.

• In z’n studie ‘De Aantrekkelijke Stad’ geeft Gerard Marlet, naast woningprijzen en woon- werkafstand, het aantal culturele evenementen aan als 3e reden voor dertigers en jonge gezinnen om zich in een stad of regio te vestigen. Dit verhoogt de aantrekkelijkheid voor bedrijven en bijgevolg de tewerkstelling in de regio, ook voor kwetsbare groepen.

• Het doeltreffende Europese programma rond de Culturele Hoofdsteden vertrekt vanuit cultuur als hefboom voor duurzame economische, toeristische, sociale... ontwikkeling van een stad en regio. De impact op de geselecteerde Culturele Hoofdsteden is keer op keer indrukwekkend.

• Volgens het World Economic Forum gaan maar liefst 65% van de kinderen die nu starten in het basisonderwijs, later een job uitoefenen die vandaag nog niet bestaat. Cultuur en creativiteit zijn essentieel voor de ontwikkeling van nieuwe basisvaardigheden die in de toekomst cruciaal worden. Zeker in grensregio’s - in Europa goed voor 30% van de inwoners - die af te rekenen hebben met de negatieve grenseffecten en heel dikwijls nog steeds kampen met een braindrain.

MEER DAN DE KERS OP DE TAART

Culturele grensoverschrijdende samenwerking is meer dan een ‘kers op de taart’. Willen de grensregio’s het hoofd bieden aan deze crisis en de komende evoluties niet aan zich laten voorbijgaan, dan is een versterkte aanpak van cultuur, met haar rechtstreekse impact op creativiteit, samenhorigheid, economie, burgerschap, identiteit, dialoog, ontspanning, educatie, innovatie, traditie, uitstraling, ... van vitaal belang. Interreg VI France-Wallonie-Vlaanderen lijkt hiervoor vandaag veruit het belangrijkste – zoniet het enige - programma.

Wij zijn klaar.
Nous sommes prêt.e.s!

Alain Fleischer, Le Fresnoy Tourcoing (FR)
Alexander Ververken, Schouwburg Kortrijk (VL)
Anaïs Malet, Muzzix Lille (FR)
Aurélien Delbecq, Les 4Écluses Dunkerque (FR)
Aurore Dupont, La Fabrique Dunkerque (FR)
Bart Noels, Eurometropolis News (BE/FR)
Benoit Geers, festival NEXT (BE/FR)
Benoit Olla, l’Aéronef Lille (FR)
Benoit Vanraes, Leietheater Deinze (VL)
Boris Colin, Le Grand Mix Tourcoing (FR)
Bruno Gaudichon, La Piscine Roubaix (FR)
Caroline Sonrier, Opéra de Lille (FR)
Céline Bréant, Le Gymnase Roubaix (FR)
Chiel Vandenberghe, CC De Steiger Menen (VL)
Christian Debaere, Centre culturel mouscronnois (WALL)
Christophe Marquis, l’Echangeur Château-Thierry (FR) –
Claude Vadasz, Flonflons Lille (FR)
Dave Van Robays, CC De Schakel Waregem (VL)
Dirk Cornelis, CC De Spil Roeselare (VL)
Elizabeth Da Costa, Ba’Zique Tourcoing (FR)
Engelbert Pètre, La maison Culturelle d’Ath, centre culturel régional (WALL)
Femke Vanhecke, CC Gildhof Tielt (VL)
Filip Strobbe, Cultuurcentrum Brugge (VL)
François Bou, Orchestre National de Lille (FR)
Franky Devos, Kunstencentrum Vooruit Gent (VL)
Frédéric Maréchal, CC Renée Magritte, Lessines (WALL)
Frederik Bossuyt, CC Het Spoor Harelbeke (VL)
Geerwin Vandekerckhove, Cultuurhuis de leest Izegem (VL)
Géraud Didier, Le Manège Maubeuge (FR)
Gilles Defacque, Le Prato Lille (FR)
Grégory Vandaele, Le Grand Bleu Lille (FR)
Haider Al-Timimi, Theater Antgone Kortrijk (VL)
Hein Mortier, De Figuranten Menen (VL)
Héloïse Roux, Attacafa Lille (FR)
Ines Mendes, Culture.Wapi, le Hainaut (WALL)
Isabelle Verstraete, CC Het Perron Ieper (VL)
Jean Christophe Levassor, La Condition Publique Roubaix (FR)
Jean Michel Fondement, Rockaisne Aisne (FR)
Jean-François Lechat, Centre culturel Neufchateau (WALL)
Jean-Michel Van den Eeyden, Théâtre de l’Ancre, Charleroi (WALL)
Jean-Yves Coffre, l’Escapade Hénin-Beaumont (FR)
Jolle Desloover, Muziekcentrum TRACK Kortrijk (VL)
Julie Dechamps, l’Arrêt59 Péruwelz (WALL)
Julien Alba, En Nord Massif (FR)
Julien Foucart, Musée des Beaux-Arts de Tournai (WALL) –
Katheline TOUMPSIN, Centre culturel de Leuze-en-Hainaut (WALL)
Katrien Voet, Durf 2030 Kortrijk (VL)
Keren Detton, FRAC Grand Large Hauts-de-France (FR)
Koen Allary, circuswerkplaats PERPLX Kortrijk (VL)
Kristof Jonckheere, Kunstencentrum Buda Kortrijk (VL)
Lander Vandroeme, Westanglia (BE/FR)
Laurent Dreano, La Maison de la Culture d’Amiens (FR)
Luc Vandierendonck, vzw wit.h Kortrijk (VL)
Lucie Orbie, 50° Nord (FR)
Ludovic Rogeau, Le Bateau Feu Dunkerque (FR)
Maria Carmela Mini, Latitudes Contemporaines, Lille (FR)
Marie Didier, La rose des vents Villeneuve d’Ascq (FR)
Marnix Theys, ZUIDWEST Zuid-West-Vlaanderen (VL)
Maxime Catteloin, Jazz à Véd’A Villeneuve d’Ascq (FR)
Meghann Marsotto, RCV 99fm Lille (FR)
Melanie Coisne, Tamat - Musée de la Tapisserie et des Arts Textiles, Tournai (WALL)
Mélanie Straus, Sortilèges Rues et vous, festival et centre de création des arts de la rue d’Ath (WALL)
Nadine Beerlandt, CC Comines-Warneton (WALL)
Nathalie Le Corre, Espace Pasolini Valenciennes (FR)
Patrick Colpé, Théatre de Namur (WALL)
Patrick Smagghe, 4AD Diksmuide (VL)
Philippe Deman, la Maison de la Culture de Tournai (WALL)
Phillippe Kauffmann, La manège Mons (WALL)
Pierre Bolle, Palais des Beaux-Arts de Charleroi (WALL)
Piet Decoster, Via Lactea Tournai (WALL)
Pol Coussement, Passerelle Kortrijk (VL)
Raphaël Debruyn, Hôpital Notre-Dame à la Rose, Lessines (WALL)
Robin Legge, Intersections / centre de la marionnette Tournai (WALL)
Romaric Daurier, le phénix Valenciennes (FR)
Ruben Benoit, Bolwerk Kortrijk (VL)
Servaas Boucquey, CC Guldenberg Wevelgem (VL)
Stéphane Frimat, Le Vivat Armentières (FR)
Steven Reynaert, Muziekcentrum Dranouter (VL)
Stijn Debaillie, Designregio Kortrijk (VL)
Sylvain Groud, Ballet du Nord CCN Roubaix Hauts-de- France (FR)
Thélo Maufroy, Latitudes Contemporaines, Lille (FR)
Thierry Lesueur, lille3000 (FR)
Tom Vangheluwe, Wilde Westen Kortrijk (VL)
Valentine Coppens, Centre d’expression et de créativité Ruée vers l’Art et Cinéma l’Ecran (WALL)
Veerle Decroos, CC Casino Koksijde (VL)
Véronique Van de Voorde, Musée de Folklore vie Frontalière de Mouscron (WALL)
Vincent Thirion, Le Central La Louvière (WALL)
Virginie Foucault, Le Boulon Vieux Condé (FR)
Xavier Croci, Théâtre du Beauvaisis (FR)