Wereldwijde avant-première van Yourcenar-film in Belle
Op 15 juni gaat in Cinéma Le Flandria in Belle (Bailleul) de film Zénon l’insoumis in avant-premiere. Regisseur Françoise Levie presenteert haar docudrama ter ere van Zeno, het hoofdpersonage uit het meesterwerk van Yourcenar, L’œuvre au Noir, en uit de filmbewerking van André Delvaux.
In samenwerking met Michèle Goslar en het Marguerite Yourcenar Archief in Brussel wilden we de dertigste verjaardag van het overlijden van Marguerite Yourcenar herdenken. Maar valt er wel iets nieuws te vertellen over deze grote dame van de literatuur?
Plots ontdekten we in de Houghton Library (Havard University, VS) de archieven van Marguerite Yourcenar, en meer bepaald de briefwisseling die ze jarenlang voerde met de Belgische cineast André Delvaux over de filmbewerking van L’œuvre au Noir (Het Hermetisch Zwart)
In totaal werden tussen 1982 en 1987 ongeveer vijftig handgeschreven brieven verstuurd, van Linkebeek naar Mount Desert in de Verenigde Staten.
Marguerite Yourcenar had net een pijnlijke ervaring achter de rug met de Duitse filmmaker Volker Schlöndorff. Ze had zijn bewerking van de Coup de grâce niet gewaardeerd en voelde zich verraden. Ze was daarom vastbesloten om in de toekomst voorzichtiger te zijn.
Dus reageerde ze koel op het verzoek van André Delvaux. Ze kende trouwens ook zijn films niet. Het magisch-realisme dat sterk in de films van Delvaux aanwezig is, leek voor haar niet te passen bij het karakter van Zeno. Beetje bij beetje kon Delvaux echter haar vertrouwen winnen. Zijn grote gevoeligheid, perfecte stedelijkheid, standvastigheid, ook ten aanzien van de onmisbare onafhankelijkheid van de regisseur, hebben haar uiteindelijk overtuigd. In haar brieven wordt ze flexibeler en gaat ze zelfs zo ver dat ze ideeën voor mannelijke modellen voor Zeno voorstelt. Soms reageert ze heftig op locatiefoto’s die haar ongeschikt lijken…
Om deze correspondentie in scène te zetten, hebben we ons de aanwezigheid van twee acteurs ingebeeld, Marie Christine Barrault en Johan Leysen. Twee acteurs die met Delvaux hadden samengewerkt. Barrault in het zeer ontroerende Vrouw tussen hond en wolf, maar ook in “L’œuvre au noir” waar ze Hilzonde, Zeno’s moeder, speelde. Johan Leysen was Zeno’s bewaker.
© Memento production
In Zénon l’insoumis speelt Johan Leysen de rol van een acteur die Zeno, de hoofdpersoon van L’œuvre au Noir op een theaterpodium wil spelen. Hij vraagt zich af hoe hij de actualiteit van een 16e-eeuwse man naar vandaag kan vertalen?
Hij laat zich in zijn zoektocht leiden door de teksten die Marie Christine Barrault voorlas in Petite Plaisance, het huis van Marguerite Yourcenar in Maine, waar deze teksten werden geschreven. Natuurlijk is Marie Christine Barrault Marguerite Yourcenar niet, maar beetje bij beetje, dankzij haar uitzonderlijke talent als lezeres, leren we de problemen van die tijd kennen en wat de schrijfster het “menselijke drama” noemt.
© Memento production
Geïnspireerd door een schilderij van Breughel, dat Johan Leysen meeneemt naar de migranten van het Maximiliaanspark in Brussel, gaat hij naar het Anatomiemuseum in Montpellier waar Zeno medicijnen studeerde. Vervolgens begeeft hij zich naar de Jeruzalemkerk in Brugge, om daarna in Rome de vrijdenker Giordano Bruno te begroeten. Maar het zijn de vreemde polaroïdfoto’s die de Italiaanse acteur Gian Maria Volonté, de hoofdrolspeler in Delvaux’ film, neemt om zich voor te bereiden op de rol, die Leysen de ware aard van Zeno zullen onthullen.
En dan ontdekken we het verrassende en tragische toeval, dat Marguerite Yourcenar, terwijl ze op de filmset in België werd verwacht, sterft op het eiland Mont Desert, op het moment dat André Delvaux de dood van Zeno in zijn cel in Brugge filmt.
Door de prachtige teksten van L’oeuvre au Noir, voorgelezen door Marie Christine Barrault, aangevuld met enkele korte interventies van Marguerite Yourcenar en fragmenten uit de film van André Delvaux, begrijpt de toeschouwer dat het boek, dat in mei 1968 werd gepubliceerd, niets van zijn vreselijke relevantie heeft verloren.
De vertoning op 15 juni in de bioscoop in Belle (Bailleul) is een wereldpremière. De film, die begin juni werd voltooid, is nog nooit eerder vertoond. Het is dan ook een eer voor de auteurs van Zénon l’insoumis om de carrière van de film te zien starten in Marguerite Yourcenars eigen geboortestreek.