Televisie op het beklaagdenbankje. Televisie en de ondergang van een democratische politieke cultuur

Er is iets vreemds aan de gang met het debat over de maatschappelijke invloed van televisiekijken. Als het over positieve invloeden gaat, zijn televisiemakers er als de kippen bij om dat te bevestigen. Televisie zou hebben bijgedragen tot de ontzuiling van de samenleving, het medium opent een venster op de wereld en is voor velen de belangrijkste bron van informatie geworden. Als het over negatieve effecten gaat daarentegen, geeft men niet-thuis en verbergt men zich achter wetenschappelijke onzekerheid. Het onderzoek naar het verband tussen afbeeldingen van geweld en het daadwerkelijk voorkomen van agressief gedrag heeft inderdaad nog niet tot duidelijke conclusies geleid. Het gaat hier trouwens om een eeuwenoude discussie. Plato was er al van overtuigd dat dramatische voorstellingen van oneerbaar gedrag leiden tot navolging, terwijl Aristoteles eerder geloofde in een catharsiseffect: juist doordat we gefascineerd naar afbeeldingen van geweld kunnen kijken, zullen we zelf in mindere mate de neiging vertonen geweld te gebruiken. Meer dan tweeduizend jaar later moeten we vaststellen dat het onderzoek naar de effecten van geweldsafbeeldingen nog altijd geen stap verder is gekomen.
De afgelopen jaren heeft de discussie zich echter verlegd. Vooral onder invloed van de Amerikaanse politicoloog Robert Putnam, die zich een stevige reputatie verwierf met zijn werk over de democratie in Italië, richt de aandacht zich nu eerder op de politieke gevolgen van tv-consumptie, en niet meer alleen op de psychologische gevolgen ervan. Draagt het kijken naar televisie bij tot de erosie van een democratische politieke cultuur? Ook hier is het duidelijk nog te vroeg om definitieve conclusies te trekken, maar er is in elk geval reden tot bezorgdheid. De democratische regimes in het Westen kampen nu al met een ernstige legitimiteitscrisis. Als de ‘videomalaise', zoals Putnam dat noemt, inderdaad een bijdrage levert tot dit verlies aan legitimiteit kunnen televisiemakers niet langer doen of hun neus bloedt, maar moeten ze hun verantwoordelijkheid opnemen.