PENDELEN TUSSEN AMSTERDAM EN BRUSSEL. Notities over Vlaams-Nederlandse samenwerking

Van 1 oktober 2005 tot 31 augustus 2015 was Dorian van der Brempt directeur van het Vlaams-Nederlands Huis deBuren. In dit artikel blikt hij terug op deze tien jaar Vlaams-Nederlandse samenwerking, en op zijn eerdere ervaringen met Nederlanders en Vlamingen. Ook formuleert hij enige denksporen voor de toekomst van de Vlaams-Nederlandse samenwerking. Een fragment:

Uit respect voor de lezer van Ons Erfdeel zal ik de clichés over de grote en kleine verschillen tussen België en Nederland niet herhalen. Toen aan Jan Raes, de Vlaamse directeur van het Koninklijk Concertgebouworkest, werd gevraagd om één goede raad te geven aan Nederlanders antwoordde hij: “Af en toe eens twijfelen.” Ik voeg daaraan toe dat Vlamingen of Belgen dan weer moeten trachten “af en toe duidelijker te zijn”. De verschillen hebben mij steeds minder geïnteresseerd. Ik blijf overtuigd van de complementaire kwaliteiten van Nederlanders en Vlamingen die maken dat wij uitermate geschikt zijn om samen te werken. (…)

Ik zal nooit nationalist zijn omdat ik denk dat de tijd van de natie voorbij is. Wij leven nu in een wereld waar “onafhankelijkheid” niet meer bestaat. In de eenentwintigste eeuw leven wij in een globale wereld en dat betekent dat we kwetsbaarder zijn dan ooit en dat onze afhankelijkheid van anderen nog nooit zo groot is geweest. De evenwichten, de politieke verhoudingen en de samenwerking met anderen zullen in de toekomst fragieler zijn. Indien Nederland, België en het Groothertogdom Luxemburg vandaag één land waren, dan zouden we een belangrijke Europese rol spelen. Vandaar dat we misschien de politieke rol van de Benelux moeten durven herbekijken. De Europese Unie zal niet voor elk project de ideale constructie zijn. Ook in Europa zullen soms coalities met minder landen economisch, sociaal en cultureel mogelijk moeten zijn.

Dat in het Vlaams-nationalisme anno 2016 vooral liberale en minder culturele accenten worden gelegd, verbaast mij en stemt mij droef. Ik blijf ervan overtuigd dat Europa en zeker Vlaanderen en Nederland niet kunnen praten over creatieve of culturele industrie als zij niet systematisch blijven investeren in de vorming en de werkomstandigheden van onze kunstenaars. Kunsten zijn geen antibioticum om een verzuurde samenleving te genezen van haar infecties, kunsten zijn vitamines die weerstand en creativiteit bevorderen.

De wereld, Europa en dus ook Nederland en Vlaanderen zijn tussen 2005 en 2015 veranderd. Het vertrouwen in de wereld en ook het zelfvertrouwen van Vlamingen en Nederlanders is kleiner geworden. De begroting van steden en gemeenten staat onder druk. Als emotionele wezens met wortels in het christendom en de verlichting voelen wij dat we de “vluchteling”, de “migrant” of de “asielzoeker” moeten helpen. Dat deze hulp onvermijdelijk ook als gevolg zal hebben dat we een gedeelte van ons comfort zullen moeten inleveren, dat vinden we een minder aangenaam neveneffect. Ook in Vlaanderen en Nederland geldt vandaag: charité bien ordonnée, commence par soi-même. Ik maak dit bruggetje naar de “kosten” van de opvang en zorg voor de duizenden vluchtelingen omdat er ook een analogie is met de “kosten voor cultuur”. De volgende jaren zullen we keuzes moeten maken. Daarover moeten we goed nadenken.

Als men mij vandaag vraagt waar de Vlaams-Nederlandse culturele samenwerking vatbaar is voor verbetering, dan zie ik enkele denksporen die belangrijk zijn. De beleidskeuzes in cultuur hebben niet enkel met geld te maken. Een betere samenwerking tussen de actoren, een beter bestuur van de culturele instellingen en het beter afstemmen van het audiovisuele beleid in Vlaanderen en Nederland kunnen besparingen, kwaliteitsverbetering en betere economische resultaten opleveren. Als pragmaticus geef ik een paar praktische voorbeelden.

"