“Nuts”, honger en kou. 75 jaar geleden begon het Ardennen-offensief

Op 16 december 1944 lanceerde Hitler zijn laatste grote aanval. In een wanhoopspoging om Antwerpen weer onder controle te krijgen, viel hij in de Ardennen de geallieerde legers aan. Het werd een bloedige veldslag, die werd uitgevochten in barre winterse omstandigheden. De Slag om de Ardennen luidde ook de definitieve nederlaag van Hitler in.

“We hebben het net zo comfortabel en voelen ons net zo veilig als toen we in Engeland waren”, schreef de Engelse soldaat Joe Schectman op 15 december 1944 vanuit de omgeving van Bastogne aan zijn ouders. Hij heeft niet lang kunnen genieten van zijn rust, want op 16 december brak om 5u30 het laatste Duitse offensief aan het Westelijk front los.

Hitler had het plan opgevat om met een grote aanval de Maas over te steken met het doel Antwerpen te heroveren en een wig te drijven tussen de oprukkende geallieerde troepen. Volgens de Nederlandse historicus Lou de Jong streefde Hitler vooral een politiek doel na. De Führer hoopte vermoedelijk dat door deze aanval de wil om de oorlog verder te zetten bij de geallieerden zou afnemen en dat de meningsverschillen tussen de Britten en de Amerikanen over de te volgen militaire en politieke strategieën zou toenemen.

Dit Duitse plan kreeg verschillende namen: het Ardennen-offensief, the battle of the Bulge en soms wordt het verkeerdelijk het Von Rundstedt-offensief genoemd. Maarschalk G. von Rundstedt was de commandant van het Westelijk front. Hij zag in dat het plan van Hitler waanzinnig was, maar hij durfde het niet aan de Führer tegen te spreken. De Duitsers noemden het plan “Wacht am Rhein”, waarmee ze de indruk wilden wekken dat het eerder om een defensief plan ging, dat er op uit was de oprukkende geallieerden aan de Rijn tegen te houden. Er was een strikt tijdsverloop voor de aanval uitgetekend: 16 december D-dag; 18 december: de Maas wordt bereikt; 19 december: de Maas wordt overgestoken; 23 december: Antwerpen wordt veroverd. Daarvoor werd een troepenmacht van ongeveer 220.000 soldaten op de been gebracht. Er was genoeg brandstof om tot aan de Maas te geraken, daarna zouden de Duitse troepen gebruik maken van buitgemaakte geallieerde depots. Luik en Antwerpen werden bestookt met V1 en V2-bommen. De manoeuvres zouden worden ondersteund door twee speciale eenheden: een groep parachutisten en een groep Duitse militairen die achter de geallieerde linies gedropt werden en in Amerikaans uniform opereerden. Deze eenheid stond onder het bevel van luitenant-kolonel Otto Skorzeny, de “gevaarlijkste man van Europa”. Vele van zijn mannen werden ontmaskerd, omdat ze onvoldoende Amerikaans-Engels spraken of omdat bleek dat ze onder hun Amerikaans uniform Duits ondergoed droegen.

Over een front van 125 kilometer, van Monschau tot Echternach, stond de Duitse troepenmacht tegenover 85.000 Amerikaanse soldaten. In het begin kende de Duitse actie succes en de Amerikaanse troepen kwamen onder zeer grote druk te staan. Hun onverzettelijkheid wordt echter het best getypeerd door de strijd om Bastogne. De stad werd op 21 december door de Duitsers omsingeld. Maar toen Duitse officieren de overgave kwamen eisen, antwoordde de Amerikaanse bevelhebber generaal Anthony McAuliffe “Nuts”. De mythe wil althans dat het zo is gegaan, want in feite heeft de generaal lang gedubd over zijn antwoord en de Duitse officier die het antwoord moest overbrengen, begreep niet precies wat er mee bedoeld werd. Vier dagen later ontzette generaal Patton de stad.

Op 24 december liep de Duitse aanval vast aan de Maas. De weersomstandigheden verbeterden ook waardoor de geallieerden hun luchtmacht konden inzetten. Op 27 januari 1945 was de strijd afgelopen. Hij had vijf weken lang geduurd, vijftig duizend doden geëist en had nauwelijks iets aan de frontlijn veranderd.

Heroïsche gevechten, in uitzonderlijk slechte klimatologische omstandigheden, hebben aanleiding gegeven aan vele verhalen en mythes. Ze kregen hun weerslag in verschillende musea in België en Luxemburg. Ook in computergames, zoals bv. Call of Duty, speelt the Battle of the Bulge een belangrijke rol.

Vijfenzeventig jaar later blijft deze Slag van de Ardennen tot de verbeelding spreken en hij werd dan ook uitgebreid herdacht. Een omvangrijke delegatie van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, onder de leiding van de democratische voorzitter Nancy Pelosi, was aanwezig in Bastenaken en nam deel aan een optocht met honderden militaire voertuigen in het centrum van de stad en aan de traditionele notenworp vanop het balkon van het stadhuis. Ook de Belgische premier en de Duitse president Frank-Walter Steinmeier waren bij de herdenking aanwezig.