MEDICIJNEN VOOR EEN VERMOEIDE DEMOCRATIE

Het gaat niet goed met onze democratie. Ze lijdt aan een vermoeidheidssyndroom. Er gaapt een kloof tussen de burger en de politiek. De antipolitiek triomfeert. Te veel kiezers blijven thuis. De patiënt is ziek. Daarover lijken we het eens te zijn.
Op dat verhaal van de zieke of vermoeide democratie zijn minstens twee belangrijke nuances aan te brengen, die het debat over verleden en toekomst van de democratie in een beter en breder licht plaatsen dan dit wat eenzijdige beeld van de zieke patiënt. In de eerste plaats past een waarschuwing voor de wat nostalgische ondertoon. Het verhaal over de crisis van de democratie wijst op een aantal ontwikkelingen en veranderingen, en suggereert op die manier dat er een tijd geweest is waarin alles naar wens verliep. Daar zijn een aantal pertinente vragen bij te stellen.
Een tweede en misschien nog belangrijker kanttekening die gemaakt moet worden, betreft de exclusieve focus op de formele vormen van de democratie, op verkiezingen, partijen, parlementen en regeringen. Als die niet meer functioneren zoals voorheen, dan is de democratie in gevaar. Dat is een merkwaardige en zelfs problematische reductie van het begrip en van de praktische invulling ervan.
“We zijn onze democratie kapot aan het maken door haar te beperken tot verkiezingen”, schrijft David Van Reybrouck in Tegen verkiezingen. Maar dat is precies wat hij zelf ook doet wanneer hij een diagnose van de democratie stelt die alleen maar kijkt naar de wijze waarop verkiezingen georganiseerd worden en naar de wijze waarop de electorale vertegenwoordiging (slecht) functioneert. Indien democratie niets meer was dan af en toe een vertegenwoordigende assemblee verkiezen, dan zou het inderdaad echt wel een mager beestje zijn. Maar dat is natuurlijk niet het geval.