Jan Martens en fABULEUS pakken genderongelijkheid aan in ‘Passing the Bechdel Test’

De vrouwenmarsen en de blijvende aandacht voor #MeToo tonen aan dat het laatste woord nog niet gezegd is over thema’s als feminisme en genderongelijkheid. De Vlaamse choreograaf Jan Martens pikte daarop in en maakte samen met dertien jongeren (v/x) de theatervoorstelling Passing the Bechdel Test. Het werd een manifest voor een toekomst waarin iedereen zichzelf mag zijn.

Eerst en vooral: de voorstelling Passing the Bechdel Test slaagt wel degelijk voor de bechdeltest. Die – oorspronkelijk als grap bedoelde – test uit de stripreeks Dykes to Watch Out For van Alison Bechdel groeide uit tot een lijst met criteria om boeken, films en andere media te beoordelen op hun mate van seksisme.

De lat ligt komisch laag. Zo slaagt een film al voor de test als hij een scène bevat met twee vrouwen die minstens vijf minuten praten over iets anders dan een man. Vandaag zou nog zowat de helft van alle films die norm niet halen. Kortom: een voorstelling als Passing the Bechdel Test, die gender, stereotypering en seksisme aan de orde stelt, blijft relevant en actueel.

Voor de performers van fABULEUS, een productiehuis voor dans en theater dat jongeren ondersteunt, lag de lat duidelijk wel hoog. Samen met de Vlaamse choreograaf Jan Martens van het choreografisch platform GRIP, werkten ze een jaar lang met teksten van vrouwen (speeches, brieven, interviews, tweets, poëzie, literatuur, opiniestukken…) en hun eigen verhalen en ervaringen. Zo vormden ze volgens Martens een “gigantisch web van vrouwelijke stemmen, soms herkenbaar, soms volledig anoniem – een gestructureerde choreografie van woorden”.

Tekst als werktuig

Martens creëerde al eerder dansvoorstellingen met jongeren over actuele thema’s, zoals I Can Ride a Horse whilst Juggling So Marry Me (2010) over het effect van sociale media op jonge vrouwen (zie dit artikel uit Ons Erfdeel). Met Passing the Bechdel Test treedt hij uit zijn comfortzone door te kiezen voor tekst als werktuig.

“Dans voelde voor mij in dit geval als een ontoereikend medium. Het doel is de inhoud van de teksten zo helder mogelijk over te brengen bij het publiek en het empathisch vermogen van alle betrokkenen te triggeren”, zegt Martens daarover.

En of het publiek aangesproken wordt. Bij aanvang van de voorstelling komt een van de jongeren bij de technische apparatuur staan (die ze trouwens de hele voorstelling zelf bedienen). Ze kijkt het publiek aan en wacht, vraagt de aandacht zonder iets te zeggen. Het licht wordt gedimd, de computer en beamer worden aangezet. Ettelijke minuten later zitten ze alle dertien naast elkaar vooraan, het liedje ‘You Don’t Own Me’ van Lesley Gore speelt op de achtergrond. De toon is gezet. Deze diverse groep zal haar tijd nemen om op een intieme manier de connectie met het publiek aan te gaan.

Elk verhaal is evenwaardig

De rest van de voorstelling is intens en aangrijpend. De groep citeert tekstfragmenten van bekende vrouwen, maar ook van elkaar, en het publiek weet nooit aan wie de woorden toebehoren. Op die manier is elk verhaal evenwaardig.

De empathie die ze ondanks hun leeftijd (14-19 jaar) aan de dag leggen, is indrukwekkend. Eén van de liefdesbrieven van Virginia Woolf, Kamala Harris’ speech aan Christine Blasey Ford (in de zaak-Kavanaugh), een zelfgeschreven lied… Alles wordt met dezelfde inleving verteld. De jongeren geloven in wat ze brengen, en beroeren daardoor het publiek.

[Tekst gaat verder onder de video]

De groep schenkt ook aandacht aan racisme en LGBT+-kwesties, waardoor ze zelf de safe space creëren waar ze naar verlangen, een veilige omgeving waar ze ongestoord kunnen praten over wat hen bezighoudt.

De jongeren creëren met deze voorstelling een veilige omgeving voor zichzelf

Ze citeren ook de Brits-Australische auteur Sara Ahmed: “I am not willing to be included if inclusion means being included in a system that is unjust, violent and unequal.” Gelijkwaardigheid op alle vlakken en voor iedereen. Zoals ook Virginia Woolf zegt, moeten sommige verhalen keer op keer herhaald worden door elke generatie.

Passing the Bechdel Test drukt ons met de neus op de harde feiten – er is nog veel werk aan de winkel als het gaat over gendergelijkheid – maar stelt ons ook gerust: deze groep jongeren houdt ons bij de les.

Passing the Bechdel Test is deze maand nog te zien in Amsterdam.