literatuur recensie

In ‘Geld verdienen’ van Hanna Bervoets maakt beleggen niet gelukkig

In de wereld van online beleggingen zijn de emoties soms even extreem als de aandelenkoersen. Een interessant en ongewoon decor voor fictie, maar de opwinding die op de echte beurs heerst, voel je in Hanna Bervoets’ tiende roman nooit echt.

Word schandalig rijk is de slogan waarmee de EuroMillions-loterij adverteert in België. Op de affiche een vrouw die haar teennagels lakt en daarbij haar tenen opengesperd houdt met opgerolde briefjes van vijfhonderd euro. Of een man in hawaïhemd bij zijn privéjet, of zijn protserige Rolls. Ah, wie heeft nog nooit gedroomd van zo’n hoop geld? Zoveel dat je je nooit meer zorgen hoeft te maken, nooit meer moet werken, en je je alles kunt veroorloven wat je wilt. Helaas, de kans dat je met de lotto een echt substantiële som wint – zeg: een bedrag van acht cijfers – is één op 139.838.160 (een getal met negen cijfers), meldt de Nationale Loterij op haar site. Dat zal dus niet zo gauw gebeuren.

Voor wie snel geld wil verdienen, zijn er andere opties dan de aan statistische zekerheid grenzende onwaarschijnlijkheid van succes bij de loterij. Aandelen bijvoorbeeld. Eigenlijk is het uitgeven daarvan een manier om grote projecten te financieren. Het idee is dat iedereen die inlegt in verhouding tot de inbreng mede-eigenaar is. Gaat het goed met het bedrijf deel je in de winst; loopt het fout moet je het verlies slikken. Effecten zijn dus nooit zonder risico, maar bij succes krijg je niet alleen dividend, maar worden je aandelen ook meer waard. Je geld genereert dan geld.  

Echt cashen kan door aandelen te verhandelen op de effectenbeurs. Je stapt best in aan een lage waarde en verkoopt als de koers hoog staat. Eigenlijk is dat gokken, en de beurs is een soort casino, want letterlijk en figuurlijk onvoorspelbaar. Als de waarde van je positie daalt, verdampt je geld. Je kan op de beurs de jackpot winnen, maar evengoed alles kwijtraken.

Hé, geeft de lage landen nu ook beleggingsadvies? Nee hoor, dit is de recensie van de tiende roman van Hanna Bervoets, Geld verdienen. Die speelt zich af in de wereld van de financiële markten en de online beleggingen. Origineel, want niet zo gauw het decor van fictie; tegelijk niet vanzelfsprekend, want ondanks de grote opwinding die er soms heerst op de beurzen en de enorme emoties die aandelenkoersen teweegbrengen, wordt de financiële sector toch gezien als een milieu van strak in het pak zittende, wat saaie kantoorklerken, en is traden behoorlijk technische materie.

Hanna Bervoets (1984) focust niet op de bankiers, maar op de vriendinnen Ellie en Freya. Nadat ze zich op het internet geïnformeerd heeft, investeert Ellie in aandelen. Met de winst koopt ze dingen die ze zich eerder niet kon veroorloven zoals kampeermateriaal, maar ze schaft zich vooral ook een overlevingskit aan (voedsel uit blik, lucifers, gasmaskers – zonder te willen spoilen: die kit speelt in de verrassende ontknoping een cruciale rol). Uiteindelijk wil ze goudstaven kopen – een duurzame investering, want goud verliest nooit zijn waarde. Het is duidelijk dat Ellie angst heeft voor de toekomst en in het riskante spel van de aandelenhandel stapt met het oog op meer zekerheid. Zij wil kunnen overleven.

Dat is anders voor Freya. Zij wil kunnen leven. Góéd kunnen leven, maar wegens financiële zorgen is dat onmogelijk. Door haar scheiding, die handenvol geld kost, is ze alleenstaande moeder en haar webwinkeltje draait niet schitterend. Na jarenlang geen contact meer te hebben gehad, contacteert ze in die noodsituatie haar jeugdvriendin. Het was destijds Freya die Ellie op school aangehaald heeft en zo heeft helpen integreren in de groep. Omdat Ellie dat niet vergeten is, wil ze helpen en ze raadt Freya het aandeel aan waar ze zelf wat extra inkomsten mee genereert. Als de koers in stijgende lijn gaat, wordt Freya overmoedig. Niet alleen gaat ze lenen om nog meer geld in het aandeel te kunnen steken, ook prijst ze deze effecten aan bij haar volgers, allemaal vrouwen in een precaire situatie.

Als absolute amateur wordt ze plots een finfluencer met impact, want velen willen het aandeel kopen. Waardoor de koers weer stijgt. Maar dan breekt er een soort hysterie uit: als het aandeel winst maakt, lijden de volgers van Freya aan fysieke klachten, die afnemen als de positie daalt. Het is een eerste verwittiging dat deze manier van geld verdienen nog maar weinig met de oorspronkelijke betekenis van “geld verdienen” te maken heeft en daarom niet goed voelt.

Als Ellie vindt dat ze een mooie winst gemaakt heeft, verkoopt ze haar aandelen, maar Freya heeft last van inhaligheid en wil wachten op een short squeeze (een spel waarin short sellers speculeren op de daling van het aandeel om zo winst te maken, waarbij de koers in eerste instantie stijgt en het dus zaak is om op het juiste moment te verkopen), waardoor ze schandalig rijk zou kunnen worden. En dan gaat het goed fout. Met het aandeel, met Ellie, met Freya.   

Echt spannend is dat verhaal niet, en het is ook enigszins voorspelbaar, want uiteraard geloof je als lezer niet in sprookjes. Als sociale roman die waarschuwt voor de verleidingen van het snelle geld is Geld verdienen dan ook een beetje doorzichtig. Spannend is hij ook al niet omdat Bervoets veel jargon moet verklaren en kennis moet delen over speculeren op de beurs. Het zijn wat taaie, saaie passages die de voortgang van de actie remmen. En hoewel de waarde van het aandeel fluctueert en de personages stressklachten ontwikkelen, voel je als lezer nooit de opwinding die op de echte beurs heerst.

De setting en de uitvoerige focus op het spelen op de beurs maken dat een ander aspect wat onderbelicht blijft. Behalve als een roman over hebzucht, angst en het trachten te beheersen van de onzekere toekomst kan Geld verdienen ook gelezen worden als een origineel onderzoek naar vriendschap in internettijden. Voor Ellie is daarbij het concept van de wederdienst cruciaal: vroeger op school kocht ze de vriendschap van Freya al af door voor haar taken te maken, nu wil ze haar als dank voor toen bijstaan met financiële raad (en aan het einde ook: daad). Pas aan het slot ziet ze in dat vriendschap evenwel geen transactie is, maar onafhankelijk van koers- of gemoedsschommelingen. Dat vriendschap niets te maken heeft met geld of rijkdom, maar onvoorwaardelijk is en standhoudt door dik en dun. Vriendschap, zo lijkt Bervoets te willen zeggen, is het echte goud.

Hanna Bervoets, Geld verdienen, Pluim, Amsterdam, 2025, 222 p.

• boekrecensie
• Hanna Bervoets
• romanrecensie