Een film kan de kijk op een oorlogsfeit radicaal veranderen. Dat is precies wat Duinkerke overkwam toen een bekende regisseur zijn visie gaf op Operatie Dynamo van eind mei, begin juni 1940. In deze nieuwe aflevering van onze reeks over de slagvelden in Noord-Frankrijk en de Pas-de-Calais trekken we naar het Franse kustgebied vlak bij de Belgische grens.

Mei 1940. Met de opmars van Duitsland in Luxemburg, België en Nederland is West-Europa niet bepaald in een feeststemming. De geallieerde troepen trekken zich noodgedwongen terug en groeperen zich op de oevers van de Maas en in het noorden van Frankrijk. De Britse Generale Staf beslist om de Britse soldaten vanuit Duinkerke te repatriëren. Het is het begin van Operatie Dynamo.

Het Museum Opération Dynamo, Dunkerque 1940, is gevestigd in de courtines (wallen) van een voormalig bastion. © Nicolas Montard

Het inschepingsmanoeuvre op grote schaal vond plaats op de stranden van Duinkerke, terwijl deze volop onder vuur werden genomen door de Duitse luchtmacht. Op 26 mei bereikten ongeveer 7.500 soldaten Engeland. De volgende dag volgden er bijna 18.000, 47.000 op 28 mei en 54.000 op 29 mei. In totaal werden er tot de ochtend van 4 juni meer dan 340.000 geallieerde soldaten, onder wie ook 120.000 Franse en enkele duizenden Belgische, geëvacueerd aan boord van 1.400 schepen. Niet alleen militaire schepen waren hierbij betrokken: ook jachten, vissersboten en plezierboten werden gevorderd om soldaten aan boord te nemen en het Kanaal over te varen. Voor duizenden soldaten betekende het een tragisch einde: naar schatting 15.000 soldaten verloren het leven in deze Slag bij Duinkerke, waarbij 300 boten tot zinken werden gebracht. De Britten lieten 2.500 kanonnen, meer dan 60.000 voertuigen en 450 tanks achter. 40.000 soldaten werden gevangen genomen.

© Nicolas Montard

In Groot-Brittannië werd Operatie Dynamo als een succes onthaald: het betekende de redding van het Britse leger en het verhinderde Hitler om de oevers van de Theems te bezetten. En niet alleen dat: het was ook de eerste keer dat de Duitse opmars een halt werd toegeroepen én het bracht de fameuze Engelse Dunkirk Spirit op gang. Zonder Duinkerke zou de landing van juni 1944 onmogelijk zijn geweest. In Frankrijk echter werd de herinnering aan Operatie Dynamo in discretie gehuld. Voor de Fransen had de episode een veel bitterder nasmaak. Frankrijk capituleerde korte tijd later en het discours dat landgenoten zich hadden opgeofferd terwijl de Britten vertrokken, was wind in de zeilen van het Vichy-regime.

Een operatie die discreet bleef... tot in 2017 een zekere Christopher Nolan, de regisseur van Inception en Interstellar, besloot er een Hollywoodfilm over te maken. Een deel van de opnames werd in Duinkerke gemaakt, wat de stad en de slag weer op de voorgrond bracht. De film behaalde drie Oscars.

Voor de besluitvormers ter plaatse was dit een gedroomde aanleiding om de Mémorial du Souvenir nieuw leven in te blazen. Dit initiatief werd in 2000 door vrijwilligers gecreëerd en groeide uit tot een heus museum, het Musée Dunkerque 1940, gevestigd binnen de prachtige wallen (courtines) van een bastion. In de sporen van Operatie Dynamo is het bezoek aan het museum een absolute must, net zoals een lunch of diner aan boord van de Princess Elizabeth. Deze raderstoomboot is een van de little ships die 80 jaar geleden aan de evacuatie deelnamen. Hij heeft ondertussen vele levens achter zich: passagiersschip vóór de oorlog, mijnenveger tijdens het conflict, en vervolgens ook nog casino op de Theems en congres- en tentoonstellingscentrum op de Seine in Parijs.

De Princess Elizabeth, nu een restaurant, nam deel aan Operatie Dynamo. © Nicolas Montard

Naast de rondleidingen die het Office du Tourisme aanbiedt in Dunkerque 1940, is er nog een andere niet te missen ervaring: op het strand tussen Zuydcoote en Bray-Dunes komen bij eb meerdere wrakken van Operatie Dynamo boven water. Eén ervan is de Crested Eagle, een raderstoomboot van op de Theems. Het vervoerde 600 soldaten; 300 van hen kwamen om in de Noordzee.

Het wrak van de Crested Eagle, op het strand van Zuydcoote, is ook populair bij mosselplukkers. © Nicolas Montard