Hoe Matthias Declercq verdwaalde op Urk

Een liberale burgemeester in een orthodxe gemeente: ik denk dat juist zo iemand die geen deel uitmaakt van de bestaande clans veel handen op elkaar krijgt. Ik vind 'de ontdekking van Urk' een mooi sfeerverslag, maar iets meer hoor- en wederhoor, zeker met betrekking tot de plaatselijke politiek had zeker gemogen. Omdat een gemeente als Urk zoveel verschillende geloofsrichtingen kent, is het lastig een overzicht te schetsen waaruit voldoende neutraliteit spreekt. Als je als verslaggever intensief omgaat met iemand van een zekere kerk, kan dat het zicht op het algemene beeld vertroebelen, want iedere kerk heeft een eigen verhaal en cultuur en eigen 'tussenpersonen' zoals in het verhaal over fraude duidelijk wordt. Wat overigens op Urk gebeurt, vind ook plaats in andere plaatsen van orthodoxe signatuur met enkel dat verschil dat Urk een eiland is geweest. Ook in bijvoorbeeld de Gelderse vallei zijn 'zuipketen', en bijna overal in Nederland wordt wel gedeald en gebruikt; hoogstens sijpelen dergelijke gewoonten iets vertraagder door naar de verder af gelegen streken.
Wat ik cultureel gezien interessant vind in dit boek is de aandacht voor de historische verwevenheid met de Frieslanden en Denemarken. Het gevaar van de Jammerbucht (westkust Noord-Jutland), de verraderlijke ondiepten en stromen van de Waddenzee en de herkomst van zeemanstaal wekken mijn interesse als kenner en liefhebber van Noord-Duitsland. In de late middeleeuwen werd in grote gebieden rond de Noord- en Oostzee een algemene taal gesproken door zeelieden en handelsreizigers. Het tegenwoordig weer oplevende plattdeutsch bevat elementen van oude versies van Germaanse talen en uit het in onbruik raken van die gemeenschappelijke taal blijkt ook dat culturen meer op zichzelf zijn gaan staan. Vergelijk eens het Oud-Fries met het Fries, dat ook weer te maken heeft met een steeds grotere scheiding tussen de Frieslanden, zeker ten tijde van gravin Anna van Ostfriesland (1500-1575). Natuurlijk kun je RTL4 kijken aan boord van de kotter, maar is het werkelijk nodig dat het boek wetenschappelijk fundament heeft? Het lastige is alleen dat er zovele vooroordelen leven rond Urk, die je als lezer dan ook graag ontkracht zou zien, maar deze opvatting verraadt tevens een grootstedelijke vooringenomenheid. Het zou zomaar de politiek correcte omkering kunnen zijn opvattingen als 'dat daar aan de andere kant van de berg alleen idioten wonen.'
Ik grap weleens tegen mensen dat ik eigenlijk een Noord-Duitser ben uit een vorig leven die toevallig elders woont. En inderdaad is het herkenbaar dat veel zaken 'onder ons' plaatsvinden, zoals in zovele buitengebieden, waar volgens sommigen dingen gebeuren die het daglicht niet kunnen verdragen, en een en ander 'bei Nacht und Nebel'. 'Wil je iets regelen, vraag het dan direct aan mij, zodat de rest er geen lucht van krijgt.' Zelfs op café werkt het vaak zo... Het valt mij op dat mensen in het noorden best handig zijn in het 'lezen' van gezichten en gedaanten. Je wilt er tenslotte toch op kunnen vertrouwen dat jouw spulletjes wél van A naar B gaan, zeker als de route wat duister is. Via via wortelen de ongure boekhoudkundige praktijken gewoon in de hanze. De Frieslanden en de eilanden behoorden niet tot de gevestigde hanseatische infrastructuur. Daarmee is aan veel voorwaarden voor smokkelen voldaan - denk hiervoor bijvoorbeeld aan kaper en piraat Klaus Störtebeker, kwelgeest van Hamburg, die eind veertiende eeuw 'kerkasiel' kreeg in Marienhafe, Ostfriesland. Je duwt je ertussen, vertoont wat kunstjes en opeens mag het niet meer. Dan probeer je gewoon iets anders, want dat is vreemd... daarginds mocht het wel. Als je zoiets handig aanpakt en een beetje 'überregionale' uitstraling hebt, kun je zomaar uitgroeien tot tussenpersoon. De mens is van nature creatief. De aandacht voor de kust, het veen en het bos en de talloze rafelranden daartussen blijven mij fascineren. In die zin heeft dit boek bij mij vooral een positieve indruk achter gelaten, want ik word liever gestimuleerd tot verder lezen en denken dan dat ik een beeld binnen vaste kaders krijg voorgeschoteld.