NL
Vrijwillige inzet voor het algemeen belang heeft diepe wortels in de Lage Landen, schrijft hoofdredacteur Tom Christiaens in zijn edito bij het filantropienummer van de lage landen.
Ongeveer 5,5 miljard euro: zoveel wordt er naar schatting elk jaar in de Lage Landen geschonken aan goede doelen. Van miljardenfondsen tot buurtinitiatieven, van mecenaat in de kunsten tot digitale crowdfundingcampagnes – filantropie is overal. Een gift hoeft trouwens niet altijd geld te zijn; ook tijd, aandacht, kennis of een waardevol netwerk kunnen het verschil maken. Alles wat mensen bereid zijn te delen om anderen en de samenleving vooruit te helpen, kun je filantropie noemen. Of de kunst van het geven.
Die kunst heeft diepe wortels. Vrijwillige inzet voor het algemeen belang is van alle tijden, en de Lage Landen hebben daarin een rijke traditie. Met ons themadossier ‘Iedereen filantroop’ duiken we in die geschiedenis en zoeken we tegelijk de verbinding met het heden én de toekomst.
We beginnen in de middeleeuwen, toen kloosterorden armen en zieken verzorgden als daad van barmhartigheid. Vanaf de renaissance, en zeker sinds de verlichting, kiezen burgers zelf welke doelen ze willen ondersteunen. In de achttiende eeuw ontstaan genootschappen die liefdadigheid organiseren, en met de industrialisatie in de negentiende eeuw ontwikkelt zich onder ondernemers een cultuur van mecenaat naast de christelijke caritas. Zo lees je over een Delfts echtpaar dat voor zijn arbeiders huisvesting, onderwijs, gezondheidszorg en ontspanning organiseerde – pioniers in sociaal ondernemerschap. We belichten ook de filantropische wortels van de vrouwenbeweging, en de historische band tussen loterijen en liefdadigheid.
Dat geven ook grenzen overstijgt, toont de diasporische filantropie. Een treffend voorbeeld is een actie van de Turkse gemeenschap in Gent die, na een verwoestende aardbeving in 2023 in de Turks-Syrische grensregio, geld inzamelde om er een nieuw dorp te bouwen. Een inspirerend verhaal van internationale solidariteit.
Vandaag is filantropie meer dan ooit professioneel georganiseerd. Tal van private en publieke initiatieven, vaak in samenwerking met overheden, tonen hoe sterk dit veld evolueert. Wat ooit “naastenliefde” of “burgerplicht” heette, krijgt nu namen als “impact investing” en “corporate social responsibility”. Technologie speelt daarin een steeds grotere rol: met één muisklik kan iedereen bijdragen via digitale campagnes. Tegelijk groeit de vraag naar transparantie en effectmeting. Mensen willen weten waar hun geld naartoe gaat – en vooral wat het concreet teweegbrengt.
Vlaanderen en Nederland hebben elk hun eigen cultuur van geven. In Vlaanderen leeft vrijgevigheid vooral dicht bij huis, via streekfondsen, buurtprojecten en lokale verenigingen. In Nederland is het eerder een fijnmazig en strak georganiseerd netwerk van stichtingen en fondsen. Maar overal geldt dezelfde overtuiging: waar de overheid stokt, springt de burger bij.
De drijfveren achter vrijgevigheid zijn even divers als de gevers zelf. Voor de één is het religieuze overtuiging, voor de ander maatschappelijke verantwoordelijkheid of de wens iets terug te doen – of simpelweg het verlangen de wereld beter achter te laten. Filantropie begint nu eenmaal niet bij geld, maar bij het gevoel dat je een verschil kunt maken.
Maar geven gebeurt niet altijd uit pure onbaatzuchtigheid. In ons dossier lees je ook hoe bij diplomatieke filantropie vaak eigenbelang primeert: wanneer overheden giften inzetten als instrument van soft power, om hun economische of politieke belangen te versterken. Filantropie kan dus tegelijk gul en strategisch zijn.
Iedereen kan vandaag filantroop zijn – op de eigen manier, met eigen middelen en mogelijkheden
Toch blijft ze in essentie een menselijke daad. Filantropie is allang niet meer het domein van rijke weldoeners achter marmeren gevels. Iedereen kan vandaag filantroop zijn – op zijn of haar eigen manier, met eigen middelen en mogelijkheden. Of je nu een fonds steunt, een vriend helpt, muziek speelt voor een goed doel of je expertise deelt in een buurtproject: elke vorm van inzet voor het algemeen belang telt. Niet altijd groots, vaak onzichtbaar, maar telkens wezenlijk.
In tijden van groeiende noden en overheidsbesparingen op essentiële domeinen is de vrijgevigheid van burgers en bedrijven belangrijker dan ooit. Gezamenlijk geven versterkt niet alleen de impact, maar ook het gevoel van verbondenheid. Tegelijk rijzen vragen: wat betekent het wanneer publieke verantwoordelijkheden – cultuur, onderwijs, zorg, natuur – afhankelijker worden van privaat geld? Filantropie kan inspireren en vernieuwen, maar ze werpt ook lastige vragen op over rechtvaardigheid en de verschuiving van macht en invloed.
Toen we enkele maanden geleden dit thema kozen, konden we niet vermoeden dat we zelf op vrijgevigheid zouden moeten rekenen. Nu de Vlaamse overheid de helft van onze subsidies schrapt en de Nederlandse steun volledig wegvalt, komt de toekomst van Ons Erfdeel vzw, uitgever van onder meer de lage landen, in gevaar. Wie onze missie – het wereldwijd uitdragen van de Nederlandstalige cultuur – genegen is, nodigen we uit om ons te steunen via onze donatiepagina. Zo kunnen we verhalen blijven delen die verbinden en inspireren. Hartelijk dank daarvoor.
Het filantropiedossier kwam tot stand met de steun van het Streekfonds West-Vlaanderen, beheerd door de Koning Boudewijnstichting.
nl
Geef een reactie
Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.