CODART lanceert een canon van vroegmoderne kunst uit de Lage Landen en jij bepaalt mee wat erin komt

Bijna 700 curatoren van Nederlandse en Vlaamse kunst, verenigd in het internationale netwerk CODART, hebben een lijst gemaakt van de honderd belangrijkste werken van de vroegmoderne kunst uit de Lage Landen. Samen vormen die een canon: een lijst van prachtige kunstwerken die iedereen moet kennen. Iedereen kan zelf mee kiezen welke stukken een plaats verdienen in de CODART-canon.

CODART wil honderd kunstwerken in de schijnwerpers zetten. Het gaat om Nederlandse en Vlaamse kunst van circa 1350 tot 1750 uit diverse disciplines: schilderijen, prenten, tekeningen, beeldhouwwerken en toegepaste kunst. Zo kan Rembrandt bijvoorbeeld worden vertegenwoordigd met maximaal twee schilderijen en twee tekeningen.

De kunstenaars moeten geboren zijn in de regio die nu Nederland en Vlaanderen omvat of lange tijd binnen dit gebied hebben gewerkt.

Eerste selectie

De eerste selectie is gemaakt door een programmacommissie die bestond acht CODART-leden, allemaal curatoren van Nederlandse en Vlaamse kunst. Zij kozen de eerste lijst van honderd kunstwerken, plus een aantal dat de selectie net niet haalde. Die lijst was nadrukkelijk bedoeld als een openingszet, een voorlopige, verkennende selectie. Alle CODART-leden, zo’n zevenhonderd, konden tot 5 november stemmen op hun favorieten.

Bij het opstellen van de voorlopige lijst probeerde het comité de volledige breedte van de kunst van Nederlandse en Vlaamse oude meesters weer te geven, en ruimer te gaan dan alleen de bekendste namen. De criteria die voor elk van die werken werden gehanteerd, waren dat ze niet uit een overzicht mochten worden weggelaten, dat ze een hoge esthetische waarde hadden en/of dat ze van cruciaal belang waren voor de kunstgeschiedenis.

Bij de keuze van de werken heeft de commissie ook getracht om werken in minder bekende instellingen op te nemen. Dat neemt niet weg dat een groot deel van de selectie bestaat uit werken die te vinden zijn in de beroemdste en grootste musea ter wereld.

Stem nu

Nu is het aan het publiek om te stemmen. Welke kunstwerken verdienen volgens jou een plaats in de CODART-canon? Ben jij het stevig oneens met de keuzes van de curatoren? Maak dan van de gelegenheid gebruik om je eigen canon in te dienen. Die inzendingen zullen de uiteindelijke selectie beïnvloeden. Vind je dat een belangrijk werk helemaal is weggelaten? Laat het CODART weten en geef argumenten ter ondersteuning van jouw positie. De kans bestaat dat je werk aan de canon wordt toegevoegd.

Je kunt stemmen op de Engelstalige website canon.codart.nl. Zodra je de selectiepagina hebt geopend, kun je door de lijst scrollen. Je kunt je keuzes voor elk werk vastleggen door op de rode knop select te drukken. De honderd werken die momenteel in de canon zijn opgenomen, zijn voorzien van een rood label met de letter ‘c’ in de rechterbovenhoek. Korte motivaties van CODART-leden en leden van de programmacommissie kun je vinden door op de ‘i’ in de linkerbovenhoek van een aantal van de werken te klikken.

Bovenaan de pagina vind je twee tabbladen: één met de lijst van alle kunstwerken en een tweede met je eigen selectie. Dat maakt het gemakkelijk om tussen de twee lijsten heen en weer te schakelen. Bovenaan rechts staat een getal dat aangeeft hoeveel werken je hebt geselecteerd. Iedereen kan maximaal honderd objecten selecteren. Misschien wil je er maar tien of vijftig selecteren? Dat is geheel aan jou – er is geen verplichting om door te gaan tot honderd objecten.

Nadat je op de knop inzenden hebt gedrukt, worden jouw keuzes automatisch opgenomen in het huidige overzicht van honderd meesterwerken. Indien je dat wenst, kun je je selectie op elk moment wijzigen via de link in de bevestigingsmail die je na het indienen van jouw lijst ontvangt.

Iets toevoegen?

Ben je op zoek naar iets specifieks? Er is een zoekbalk op de selectiepagina. Je kunt de filter gebruiken om te zoeken op artiest(en) of op elk van de vijf verschillende soorten objecten. Je kunt er ook voor kiezen om alleen de werken weer te geven die momenteel in de lijst van honderd kunstwerken staan, of alleen de werken die dat niet zijn.

Heb je het gevoel dat een kunstwerk ten onrechte is weggelaten? Je kunt het CODART laten weten door op Voeg een object toe te drukken. Alle voorstellen zullen worden geëvalueerd en sommige voorstellen kunnen aan de lijst worden toegevoegd. CODART moedigt je aan om jouw commentaar achter te laten. Je kunt dit doen als je ergens sterk oneens mee bent, of als je extra argumenten wilt aanvoeren om een bepaald werk op te nemen.

CODART is benieuwd naar de mening van het brede publiek.

Het debat over de kunstwerken is een essentieel onderdeel van de creatie van deze canon. Of zoals Luc Devoldere, hoofdredacteur van Ons Erfdeel vzw, zei bij de presentatie van de canon in het Rijksmuseum in Amsterdam:

De canon wordt niet opgelegd, maar aangeboden. Hij is een navigatiesysteem, een mistlamp en een richtingaanwijzer.

Laat iedereen die meedoet aan canonvorming het adagium voor ogen gehouden van de Tsjechisch-Oostenrijkse componist Gustav Mahler of de Franse politicus Jean Jaurès: “Tradition ist nicht die Anbetung der Asche, sondern die Weitergabe des Feuers.”

Dat wat de ene generatie belangrijk vindt om door te geven aan de volgende. Traditie heeft kritiek nodig. En kritiek traditie. Traditie zonder kritiek verstart inderdaad. Kritiek zonder traditie heeft geen voorwerp, is leeg, gratuit. Er moet gewoonweg eerst iets zijn, een referentiekader, waarop men kritiek kan geven. In die overdracht van kennis en cultuur wordt voortdurend gekozen, naar voren geschoven en verworpen. Het is met een canon niet anders.

Beschouw een canon dus als een momentopname. Zoals de balans van een onderneming die op een bepaald ogenblik wordt bepaald en gefixeerd. Die momentopname is contingent. Ze is met andere woorden niet noodzakelijk. Ze zou anders kunnen worden geformuleerd. Met een andere commissie van andere experten bijvoorbeeld. Daarom moet elke canon zichzelf beloven zichzelf in vraag te stellen na een zekere tijd.

Het gaat niet om competitie, er wordt geen rangorde aangebracht. De canon brengt geen gelijken maar gelijkwaardigen bij elkaar.

Alle bezoekers van de CODART-website kunnen de oprichting van de canon volgen. Op de pagina Current Canon wordt de galerij voortdurend bijgewerkt telkens wanneer iemand zijn stem heeft uitgebracht.