Charlotte Mutsaers wint de literatuurprijs van de Vrije Universiteit Brussel

De Nederlandse schrijfster Charlotte Mutsaers is na Pjeroo Roobjee in 2019 de tweede laureate van de jaarlijkse literatuurprijs van de Vrije Universiteit Brussel. Mutsaerts ontvangt €5000 als erkenning voor haar werk dat getuigt ‘van eigenzinnigheid, engagement, tegendraadsheid, vrijheid van denken en het stimuleren van emotie en intellect’.

Charlotte Mutsaers ontving eerder de Constantijn Huygensprijs en de P.C. Hooft-prijs, maar deze bekroning van de VUB, de Luc Bucquoye-prijs, is de eerste Vlaamse prijs voor haar werk.

“Eigenzinnigheid, tegendraadsheid - niet als doel op zich maar als overtuiging - en vrijheid van denken zijn in deze tijd, waarin het Koekoekeenzang-koor in vrijwel alle media steeds luider de toon aangeeft, kwaliteiten geworden die steeds meer weg krijgen van onbeschermde diersoorten. Soms voel ik me een met uitroeiing bedreigde neushoorn, nu ben ik trots als een pauw”, is Mutsaers’ reactie op de bekroning.

In Ons Erfdeel (nu de lage landen) is het werk van Charlotte Mutsaers vaak aan bod gekomen. We zetten onze stukken hierna op een rijtje.

Dubbeltalent

Het eerste artikel over haar werk toonde Mutsaers meteen als dubbeltalent: schrijfster én beeldend kunstenares. “Op beide terreinen valt het werk van Charlotte Mutsaers op door een grote mate van originaliteit en onconventionaliteit”, schreef Anneke Oele in 1986.

Uniek woordenarsenaal

In 1992 overschouwde Ad Zuiderent Mutsaers’ volledige oeuvre tot dan toe, van Het circus van de geest (1983) tot en met Kersebloed (1990). “Mutsaers voert met haar werk een pleidooi voor het bestaansrecht van een totale literaire familie, voor het recht ook om te zoeken naar nog onbekende verwanten. Binnen die familie is voldoende plaats voor de authenticiteit van het eigene. Die authenticiteit is onder meer te vinden in het beelden- en woordenarsenaal dat inmiddels als Mutsaersiaans getypeerd kan worden, de kralen aan haar ketting.”

Grote Gevoelens

Een van Mutsaers’ bekendste titels is Rachels rokje, waarover Han Foppe in 1994 schreef: “In Mutsaers werk worden Grote Gevoelens niet geschuwd, maar de voor die gevoelens geijkte terminologie wordt uit de weg gegaan. De schrijfster zoekt het meer in oorspronkelijke formuleringen en verrassende vergelijkingen.”

Oostende

Charlotte Mutsaers woont al jaren in Oostende, en toen collega-schrijver Eric de Kuyper Met zicht op zee publiceerde over de badstad, kon Mutsaers het niet nalaten te reageren met een open brief aan De Kuyper. De Kuyper nam dit Duel om Oostende graag op.

Verbale trapezekunstenares

In 2000 kreeg Mutsaers de Constantijn Huygensprijs voor haar hele oeuvre en de Busken Huet-prijs voor Zeepijn. Frank Hellemans was enthousiast over de roman van deze “verbale trapezekunstenares die niet alleen virtuoze nummertjes opvoert, maar die ook écht iets te zeggen heeft”.

Wat gezegd kan worden, kan bestaan

Ter gelegenheid van Mutsaers’ zestigste verjaardag verscheen Bont, een boek met foto's, tekeningen en schilderijen tussen de teksten door. Het verleidde recensent Jürgen Pieters tot Mutsaersiaanse filosofie: “Wat gezegd kan worden, kan daarom ook bestaan - indien niet in de wereld die wij kennen, dan wel in die waarmee Charlotte Mutsaers ons bekend wil maken.”

Magistrale roman

In 2008 stond Mutsaers’ Koetsier Herfst op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs. Jürgen Pieters noemde het een “magistrale roman”: “Rachels rokje is volgens nogal wat kenners een van de beste Nederlandstalige romans van de voorbije kwarteeuw. Het ronduit verrukkelijke Koetsier Herfst moet er wat mij betreft in niets voor onderdoen.”

Bedrieglijke vanzelfsprekendheid

Ook 2010 was een topjaar voor Mutsaers: ze kreeg de P.C. Hooft-prijs voor haar volledige oeuvre en in het Literatuurmuseum in Den Haag liep een tentoonstelling over haar literaire én beeldende werk. Kunstcriticus Eric Bracke stelde in een artikel scherp op dat laatste: “Zo bereikt Mutsaers een grote zeggingskracht en een bedrieglijke, want wellicht hard bevochten, vanzelfsprekendheid.”

De velo van Raveel

In zijn rubriek ‘Het oog van de dichter’ besprak Anton Korteweg in 2015 het gedicht ‘Vader & velo’ van Charlotte Mutsaers, dat is geïnspireerd op het schilderij Vader op fietstocht van Roger Raveel.

Ontspoord leven

Mutsaers’ recentste boek is Harnas van Hansaplast, waarin ze schijnbaar het ontspoorde leven van haar vereenzaamde broer reconstrueert, maar evenzeer over haarzelf schrijft. Elsbeth Etty besprak dit werk in 2018.

De Luc Bucquoye-prijs

Licentiaat Germaanse filologie Luc Bucquoye schenkt de Vrije Universiteit Brussel de middelen om een literatuurprijs te financieren. Bucquoye: “Het is belangrijk dat er voor de Nederlandstalige literatuur meer middelen zijn. In de wetenschapswereld zien we een dominantie van de hardere wetenschappen. Het is zeker niet ongepast dat humane wetenschappen hen helpen bij hun bezetting van het maatschappelijk veld. Bezinning en nieuwsgierigheid bieden nieuwe perspectieven voor onderzoek binnen verschillende disciplines en kunnen verbetering brengen.”

“Met de keuze voor Mutsaers bevestigt de VUB bovendien haar voorliefde voor eigengereide auteurs, die wars van politieke correctheid aan een oeuvre werken in het teken van de schoonheid, wijsheid en kracht van het geschreven woord. Ze is de gedroomde opvolgster van de vorige laureaat, Pjeroo Roobjee”, zegt Bucquoye.

De jury bestond dit jaar uit professor emeritus filosofie Jean-Paul Van Bendegem, professor Nederlandse letterkunde Hans Vandevoorde, professor Nederlandse taalkunde Wim Vandenbussche en de oprichter Luc Bucquoye.

Bij het aanvaarden van de prijs engageren de laureaten zich voor een drietal activiteiten met studenten van de faculteit, volledig volgens de geest van hun oeuvre. Na de prijsuitreiking in het najaar wordt Mutsaers in een aantal colleges van de VUB ontvangen.